лапаткі́

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. лапаткі́ лапатка́я лапатко́е лапаткі́я
Р. лапатко́га лапатко́й
лапатко́е		 лапатко́га лапаткі́х
Д. лапатко́му лапатко́й лапатко́му лапаткі́м
В. лапаткі́ (неадуш.)
лапатко́га (адуш.)		 лапатку́ю лапатко́е лапаткі́я (неадуш.)
лапаткі́х (адуш.)
Т. лапаткі́м лапатко́й
лапатко́ю		 лапаткі́м лапаткі́мі
М. лапаткі́м лапатко́й лапаткі́м лапаткі́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

лапаткі́ разг., см. лапатлі́вы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лапаткі́, ‑ая, ‑ое.

Разм. Тое, што і лапатлівы. Лапаткая жанчына. □ Шапацеў і гаманіў рэдкі, але лапаткі дождж. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лапаткі ’вузкія матузкі ці стужачкі, якімі зацягваецца каўнер у фартуху’ (Інстр. I). Зах.-укр. лапата́че ’абрэзкі, акраўкі’, рус. лопото́к ’акравак, аблямаваны сэрцайкам, які прывязваецца як аздоба катоў’. Да ла́паць 2 (гл.) < прасл. lapъtь, з якім лексема звязана значэннем ’акравак, абрэзак’. Параўн. таксама папярэдняе ла́патка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лапа́тка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. лапа́тка лапа́ткі
Р. лапа́ткі лапа́так
Д. лапа́тцы лапа́ткам
В. лапа́тку лапа́ткі
Т. лапа́ткай
лапа́ткаю		 лапа́ткамі
М. лапа́тцы лапа́тках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

лапа́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Невялікая лапата.

2. Тое, што і лопасць (у 2 знач.).

Лапаткі турбіны.

3. Плоская шырокая косць трохвугольнай формы ў верхняй частцы спіны.

4. Плоскі няспелы стручок гароху ці іншай бабовай расліны.

Лапаткі гароху.

◊

Ва ўсе лапаткі (бегчы; разм.) — вельмі хутка.

Палажыць (класці) на лапаткі — пры дужанні (па)валіць саперніка на спіну, а таксама наогул перамагчы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

баро́цца, бару́ся, бо́рашся, бо́рацца; бары́ся; незак.

Узяўшыся адпаведным чынам, старацца пакласці на лапаткі адзін другога; дужацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ке́льня, -і, мн. -і, -яў, ж.

Прылада муляра, тынкоўшчыка ў выглядзе трохвугольнай лапаткі для набірання і нанясення раствору на цэглу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лапа́тачны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лапаткі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лапа́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

1. Памянш. да лапата; невялікая лапата. Трымаючы ў руках лапатку са збожжам, [Васіль] .. азірнуўся. Мележ. Яшчэ выняць некалькі лапатак зямлі — і залатая шабля апынецца ў іхніх руках. Лынькоў.

2. Тое, што і лопасць (у 2 знач.). Лапаткі турбіны.

3. Плоская шырокая косць трохвугольнай формы ў складзе плечавога пояса чалавека і хрыбетных жывёл. Андрэй і Гарась ляжалі на жыватах, падпёршы галовы рукамі, і ў абодвух вытыркаліся лапаткі. Каваль. Вось-вось гатоў .. [Чоран] збіць Лысага і распісаць яму рогам бок каля .. лапаткі. Колас. // Плечавая частка мясной тушы. Лапатка бараніны.

4. Плоскі няспелы стручок гароху ці другой бабовай расліны.

•••

Ва ўсе лапаткі — вельмі хутка, з усіх сіл (бегчы, ехаць, ляцець і г. д.). Лот між тым ва ўсе лапаткі Прэ, адно мільгаюць пяткі. Крапіва.

Класці на абедзве лапаткі гл. класці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)