◎ Кра́жды ’вяснушкі’ (Сцяшк. Сл.). З літ. kregždenos ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рабаці́нне ’вяснушкі або ямкі на скуры; рабізна на паверхні вады’ (ТСБМ), рабаце́нне, рабаце́не, рабаццё, рабаце́ня, рабаце́нё ’вяснушкі’ (Сл. ПЗБ), ’пашкоджанне скуры ад воспы’ (Сцяшк.), рабоце́нье, рабоці́нье ’воспіны’ (ТС). Паводле народных уяўленняў, як вынік разбурэння гнёздаў птушак: Птушкі пораш, затоя і рабаццё (смарг., Сл. ПЗБ; Архіў БЭЛА). Ад рабы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́гаркі ’бульба з прыгаркамі’ (барыс., Шатал.). У выніку кантамінацыі лексем пе́гі ’вяснушкі, плямы’ і гарэць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Канапу́шкі, конопушкі ’вяснушкі’ (івац., Сл. паўн.-зах., пін., Шатал.), да каноплі, канапатка (гл.). Магчыма і з *кана‑ плюшкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́ставінкі ’рабацінне, вяснушкі’ (Шпіл.), ластуовінні (Мат. Гом.), ластовьіньне (Нар. лекс.) узніклі ў выніку намінацыі ⁺ластавіныя рабінкі, ластавінае рабацінне і інш. Параўн. ластаўчына рабінне (Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́ставічы ’вяснушкі, рабацінне’ (Касп.). Бел. рэгіяналізм, відавочна, даволі архаічны, утвораны пры дапамозе суф. -tiʼь. Да ластаўка (гл.). Іншыя словы з суф. ‑іч гл. Сцяцко, Афікс. наз., 158.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяснушка. Звычайна мн. л. вяснушкі ’рабацінне’ (БРС, КТС; з 1954 г.). Відавочна, пранікла з рус. мовы. Да вясна́ (гл.). Сюды ж вясну́шкава́ты (БРС, КТС), вяснушкавы (КТС), вяснушчаты (КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пле́сні ’вяснушкі’ (светлаг., рагач., б.-каш., Мат. Гом.), плесня ’тс’ (слаўг., карм., ветк.), слаўг., карм. плесневыя ’з вяснушкамі’ (ЛА, 3), рус. смал. плесни ’вяснушкі’, плеашвыіі ’з вяснушкамі’, прыбалгыйск. ’сівы (пра масць каня)’, польск. pleśń ’чорная плесня на грабні пеўня’. Да плесня (гл.) < і.-е. plek‑sn‑i‑s ’пляма’ (Банькоўскі, 2, 607). Сюды ж ст.-бел. плеснивый, плесневый ’светла-шэрай масці’ (1552 г.), якое Булыка (Лекс. запазыч., 124) выводзіць са ст.-польск. pleśń iwy; параўн. таксама ст.-чэш. plesnivy ’пакрыты плесняй’, ’сівы, белапёры (пра каня)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вясня́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Абрадавая веснавая песня. Дзяўчаты хорам спявалі «вяснянкі». Колас.
2. Абл. звычайна мн. (вясня́нкі, ‑нак). Тое, што і вяснушкі. І шчокі і кірпаты нос былі ўсеяны такім мноствам вяснянак, што, калі твар трапляў пад сонца, здавалася, ён, успыхваў, як касцёр. Лынькоў.
3. Насякомае атрада сятчастакрылых.
4. Аднагадовая травяністая расліна сямейства крыжакветных.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сапяжа́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Пашыраны ў Беларусі сорт летняй грушы, якая дае круглыя жоўтыя салодкія плады. А потым усюды ў Навасёлках — і на прысядзібных участках, і ў калгасным садзе, дзе растуць тысячы бэр, сапяжанак, антонавак, белых наліваў, — зоймецца белае зіхатлівае зарыва... Паслядовіч.
2. Плод гэтай грушы. Вылі вяснушкі на шчаках Смуглявай гэтай гараджанкі, Нібы радзімкі на баках Налітай сонцам сапяжанкі. Аўрамчык.
[Ад уласн. імя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)