спячы́ся, спякуся, спячэшся, спячэцца; спячомся, спечацеся, спякуцца; пр. спёкся, спяклася, ‑лося, зак.

1. Стаць выпечаным, быць прыдатным, гатовым для яды. Бульба спяклася. □ — Я думаю, што пірагі .. не спякуцца да таго часу, а хутчэй — і ў печ не пападуць. — Камісар пазнаў іранічны басок Шашуры. Мележ.

2. Быць прыгатаваным смажаннем; сасмажыцца. Яечня спяклася.

3. Стаць абпаленым сонцам; абгарэць.

4. Загусцець, засохнуць (пра кроў); запячыся. Па патыліцы яшчэ цяклі павольна рагі густой і ліпкай крыві. Згусткі яе спякліся ў скарэлых валасах. Крапіва.

5. Спец. Злучыцца ў адно цвёрдае цэлае ў выніку спякання. Руда спяклася.

6. перан. Разм. Пацярпець няўдачу ў чым‑н.; пагарэць, быць пакараным. А нядаўна ж было... крамзанеш на каго без прынукі — Ды ў канверт! І гатова! І спёкся! Тут быў — і няма! Гілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

укусі́ць, укушу, укусіш, укусіць; зак.

1. каго-што. Ухапіўшы зубамі, раніць, прычыніць боль. Сабака ўкусіў за нагу. □ Год таму назад я .. замест ментуза неяк схапіў вадзянога пацука, які ўкусіў мяне за палец. Ляўданскі. // Уджаліць. Алена жахліва адступаецца, пазіраючы на .. [Зыгмуся], як на гадзюку, гатовую ўкусіць яе. Колас. // перан. Разм. Прычыніць крыўду, укалоць, задзець за жывое. Васіль адказаў [Паліне] сярдзіта: — ..Жыццё навучыць цябе. Тады ты зразумееш, хто казаў праўду. Я не ўкушу, дык нехта ўкусіць. Савіцкі.

2. што. Зубамі аддзяліць кавалак чаго‑н.; надкусіць. На выгляд .. [фрукты] як быццам свежыя, а ўкусіш яблык ці грушу — смаку няма. Новікаў.

3. чаго і без дап. Разм. З’есці, паесці чаго‑н. — Даўно з паўдня, Андрэй Якаўлевіч, пара ўжо чаго ўкусіць! — узмаліўся Журавінка. Лобан. [Колас:] — Хадзем на веранду, папросім чаго ўкусіць. Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шавялі́цца, ‑вялю́ся, ‑ве́лішся, ‑ве́ліцца; незак.

1. Злёгку варушыцца, прыходзіць у рух пад уздзеяннем чаго‑н. Лісты дрэў ледзь шавеляцца і ціха шапацяць, хоць ветру зусім няма. Мыслівец. // Рабіць рухі, варушыць якімі‑н. часткамі цела. Параска стаяла тварам да сцяны, абапёршыся рукамі, і не шавялілася. Лобан. Чуллівыя тоўстыя губы хваравіта шавяліліся пад пушыстымі чорнымі вусамі. Паслядовіч.

2. Мітусліва перасоўвацца, знаходзіцца ў хаатычным руху. [Лёнька:] — Мы толькі слухалі, як .. [пчолы] шавеляцца і гудуць. Васілевіч.

3. перан. Праяўляць актыўнасць, ажыўляцца. Народ шавеліцца.

4. перан. З’яўляцца, узнікаць (пра думкі, пачуцці і пад.). Нейкі адказ на гэта пытанне як бы недзе шавяліўся ў Юзікавай галаве. Крапіва.

5. заг. шавялі́ся (шавялі́цеся). Разм. Ужываецца як прымус, пануканне да дзеяння ў значэнні: рабі (рабіце) што‑н. хутчэй, спяшайся (спяшайцеся), варушыся (варушыцеся). Хутчэй шавяліся!

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

энергі́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Поўны энергіі (у 2 знач.); дзейны, актыўны. Прафесар глядзеў на студэнтаў і радаваўся, што гэтыя маладыя, шчаслівыя, энергічныя людзі панясуць яго веды ва ўсе канцы Радзімы. Дуброўскі. Сцяпан Фёдаравіч выявіў сябе спрытным камандзірам і энергічным чалавекам. Мележ. // Які выражае актыўнасць, дзейную сілу. Барады ў старшыні няма і вусы выйшлі слаба, але твар энергічны і досыць прыгожы. Колас. // Прасякнуты сілай, энергіяй. Валатовіч энергічным рухам адсунуў ад сябе попельніцу, паперы. Шамякін. Яшчэ да таго, як паступіў у спартыўную школу, не раз, сустрэўшы на вуліцы, я захапляўся .. фігурай [Левандоўскага], даведзенай да дасканалай сіметрыі і прапорцыі. Таксама кідаліся ў вочы яго энергічная хада і добрыя манеры. Карпюк.

2. Рашучы, настойлівы. У адзін міг, відаць, па трапнаму загаду Адамчука, энергічным кідком рушыла наперад першае аддзяленне. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

здава́цца I несов.

1. в разн. знач. сдава́ться;

2. ослабева́ть; сдава́ть;

1, 2 см. зда́цца 1;

3. страд. сдава́ться; см. здава́ць

здава́цца II несов., безл. чу́диться, мере́щиться, каза́ться; гре́зиться;

хво́раму здава́ліся ро́зныя зда́ні — больно́му мере́щились ра́зные привиде́ния;

ён мне здава́ўся неблагі́м чалаве́кам — он каза́лся мне неплохи́м челове́ком;

2. в знач. вводн. сл. ка́жется;

яе́, здае́цца, до́ма няма́ — её, ка́жется, до́ма нет;

◊ з. ве́чнасцю — каза́ться ве́чностью

здава́цца III несов. полага́ться; наде́яться; см. зда́цца IV

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

е́хаць несов., в разн. знач. е́хать; (куда-л. — ещё) отправля́ться, уезжа́ть;

е. на веласіпе́дзе — е́хать на велосипе́де;

трэ́ба е. на рабо́ту — на́до е́хать на рабо́ту;

слі́зка, но́гі так і е́дуць — ско́льзко, но́ги так и е́дут;

е. за мяжу́ — е́хать (отправля́ться, уезжа́ть) за грани́цу;

◊ дале́й е. няма́ куды́ — да́льше е́хать не́куда;

бяда́ на бядзе́ е́дзе, бядо́ю паганя́е — посл. беда́ на беде́ е́дет, бедо́й погоня́ет;

цішэ́й е́дзеш, дале́й бу́дзеш — посл. ти́ше е́дешь, да́льше бу́дешь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

о́коло

1. предлог с род. (возле) каля́, ля (каго, чаго); (вокруг) наво́кал, наво́кала, навако́л, вако́л, наўко́ла, наўко́л (каго, чаго);

о́коло ле́са каля́ (ля) ле́су;

о́коло воро́т каля́ (ля) варо́т;

2. предлог с род. (почти, приблизительно) каля́ (чаго);

о́коло пяти́ киломе́тров каля́ пяці́ кіламе́траў;

3. нареч., разг. наво́кал, навако́л, вако́л, наўко́ла, наўко́л;

живём мы одни́, о́коло никого́ нет жывём мы адны́, наво́кал ніко́га няма́;

◊

вокру́г да о́коло круго́м ды наво́кала.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

obejść się

obej|ść się

зак.

1. абысціся з кім;

~ść się z kim źle — абысціся з кім дрэнна;

2. абысціся;

~dzie się bez ciebie — абыдзецца без цябе;

nie ~dzie się bez czego — без чаго не абысціся;

~dzie się! — іран.. вялікі дзякуй!;

~ść się smakiem — задаволіцца тым, што ёсць; няма чаго разлічваць на што

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

szkoda

szkod|a

ж.

1. шкода;

~a majątkowa — матэрыяльная шкода;

odpowiadać za ~ę — адказваць за страту;

2. шкада;

~a o tym mówić — пра гэта няма чаго і гаварыць;

~a czasu i atłasu — шкада марнаваць час;

(jaka) ~a! — (як) шкада!;

mała ~a krótki żal — такой бяды; невялікая бяда;

mądry Polak po ~zie — моцны заднім розумам

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

суд м

1. юрыд (установа) Gerícht n -(e)s, -e, Geríchtshof m -(e)s, -höfe; Geríchtsbehörde f -, -n;

наро́дны суд Vólksgericht n;

Міжнаро́дны суд Internationáler Geríchtshof;

суд прыся́жных Schwúrgericht n;

траце́йскі суд Schíedsgericht n, Arbitráge [-ʒə] f -, -n;

тавары́скі суд гіст Kamerádschaftsgericht n, Schíedskommission f -, -en;

вае́нна-палявы́ суд Kríegsgericht n, Stándgericht n;

выкліка́ць у суд vor Gerícht láden*;

звярну́цца ў суд den Réchtsweg beschréiten*;

падава́ць у суд на каго-н j-n verklágen, j-n geríchtlich belángen, gégen j-n geríchtlich vórgehen*;

пасяджэ́нне суда́ Geríchtssitzung f -, -en, Geríchtsverhandlung f -, -en;

узбудзі́ць спра́ву ў судзе́ éinen Prozéss ánstrengen;

2. (меркаванне) Úrteil n -(e)s, -e;

я аддаю́ гэ́та на Ваш суд ich überlásse es Ihrem Úrteil;

3. юрыд (разгляд справы) Geríchtsverhandlung f, Geríchtsverfahren n -s, -;

прыця́гваць да суда́ geríchtlich zur Verántwortung zíehen*;

адда́ць пад суд vor Gerícht stéllen, dem Gerícht übergében*;

быць пад судо́м únter Ánklage stehen*;

без суда́ і сле́дства óhne Geríchtsverfahren;

чыні́ць суд і распра́ву уст Gerícht hálten* und bestráfen, die Geríchtshoheit áusüben;

судЛі́нча Lýnchjustiz [´lynç- і ´lınʧ-] f;

суд го́нару Éhrengericht n;

◊ на няма́ й суду́ няма́ ≅ wo nichts ist, hat (selbst) der Káiser sein Recht verlóren

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)