бел. Не рабі ліхога і не бойся нічога. Сумленне ‒ сіла чалавека. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна. Чыя душа часнаку не ела, тая пахнуць не будзе.
рус. У кого совесть чиста, тому ничего не страшно. Коль совесть чиста, спи спокойно до утра. Виноватый винится, а правый ничего не боится. Чистая совесть ‒ лучшая подушка. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.
фр. A bien faire nul craindre (Когда хорошо делаешь, нечего бояться).
англ. A clear conscience is a coat of mail (Чистая совесть, как кольчуга). Clear conscience is a sure card (Чистая совесть ‒ верная карта).
нем. Ehrlich währt am längsten (У честного долгий век).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пахмурне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак. і незак.
1.зак. Стаць хмурным, хмурнейшым. Адразу ж стала зразумела мне, З якой прычыны Ты раптоўна гэтак Задумаўся і нават пахмурнеў, Спакойна запаўняючы анкету.Аўрамчык.Стромкі лес белагаловы Пахмурнеў увесь, суровы Прыглушыў яго мароз.А. Александровіч.
2.незак. Станавіцца пахмурным, хмурнець. Рамізнік усё больш пахмурнеў, маўчаў, і, быццам падладкоўваючыся пад яго настрой, вуліца рабілася ўсё больш глухой, цёмнай і бязлюднай.Лупсякоў.А ў горы [Аляксей] пахмурнеў, рабіўся скрытным, маўклівым.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́казацца, ‑кажуся, ‑кажашся, ‑кажацца; зак.
1. Выказаць, выкласці сваю думку, погляды, пачуцці і пад. Хто хоча выказацца? □ Папас разумее, што трэба даць выказацца ўсім, хто жадае, і ён спакойна слухае, занатоўвае што-нішто сабе на паперку.Галавач.//закаго-што або супроцькаго-чаго. Выявіць свае адносіны пры абмеркаванні чаго‑н. Выказацца за ўнесеную прапанову.
2. Закончыць выказванне, выказаць усё; выгаварыцца. [Паліна] з прытоенай хітрасцю чакала, што Ніна не стрымаецца, выкажацца перад ёю да канца.Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хо́раша,
1.Прысл.да харошы (у 1 знач.).
2.безас.узнач.вык. Пра прыемныя абставіны. Як прыемна пахне збожжа! А вакол — спакойна! Эх, як слаўна, як прыгожа, Хораша, прыстойна!Колас.Хораша ў чэрвеньскім лесе!Мележ.
3.безас.узнач.вык., каму. Пра пачуццё ўнутранага задавальнення, зведанага кім‑н. Хораша сэрцу ў прасторах-вышынях, Хораша ў садзе сваім салаўю!Лось.Твар старой хвілінку заспакоены: ёй хораша, што нават і Федзька, інжынер, з Брэста прыехаў.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Gemütlichkeit
f -
1) уту́льнасць
2) прые́мнасць
in áller ~ — не спяша́ючыся, спако́йна
da hört áber die ~ auf! — гэ́та ўжо́ зана́дта!
in Géldsachen hört die ~ auf — прым. дру́жба дру́жбай, а гро́шы адда́й
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
асіраце́лы, ‑ая, ‑ае.
Які стаў сіратою. Пасылаліся з далёкага фронту пісьмы ў глухія закуткі палескіх вёсак, і часта адказам на гэтыя пісьмы быў горкі плач асірацелых дзяцей і маладых удоў.Колас.Пан Чапкоўскі загадаў .. [Анэлі] карміць сваім малаком асірацелых шчанят.Бядуля.//перан. Які страціў блізкага, любімага чалавека. //перан. Пакінуты гаспадарамі, насельнікамі; запусцелы, закінуты. Асірацелае сяло. □ Асірацелыя старыя дубы ў чорных шапках бусліных гнёздаў спакойна стаялі, не варушачы ніводным лістом.Колас.Гарэлі хаты, недаўменна раўлі асірацелыя каровы.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іглі́ца, ‑ы, ж.
1.зб. Іголкападобнае лісце хвойных дрэў і кустоў. [Яліна] моцна здрыганулася, страсянуўшы з сябе цэлы дождж ігліцы і шышак.Лынькоў.Потым пацягнула борам, які адтаў, спакойна аддаючы ў паветра водар кіславатай ігліцы, дух смалы і шышак...Ермаловіч.
2. Адзін ліст хвойных дрэў і кустоў. Дробныя ігліцы яловых лапак высахлі і асыпаліся, услаўшы дно [ш]алашоў тоўстым пухкім пластом.Колас.Моўчкі сосны старыя стаяць (Ні адна не хіснецца ігліца).Матэвушаў.
3.Разм. Папярочны драўляны брусок, якім змацоўваюцца дзвярныя дошкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жва́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Рмн. ‑чак; ж.
1. Паўторнае перажоўванне жвачнымі жывёламі ежы, якая адрыгаецца ў поласць рота. Згубіць жвачку.// Ежа, якая паўторна перажоўваецца. Падласка ляжыць каля плота, на сонейку, спакойна глядзіць і перажоўвае жвачку.Брыль.
2.Разм. Гумка, табака і інш., якія ўжываюцца для жавання. Гум[а]вую жвачку жуе У крэсле заморскім палкоўнік.Калачынскі.//перан. Нуднае, надакучлівае паўтарэнне аднаго і таго ж. Пішам пра сучаснікаў мы сумна — Траскатня ці жвачка са слязой.Панчанка.
•••
Жаваць жвачкугл. жаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вая́ка, ‑і, м.
Разм. Воін, баец; салдат. Вунь чорны слуп-маяк, Там тысячы сыноў, Там тысячы ваяк Заснулі вечным сном.Пушча.На гэты ж пясок упаў Сёмка-матрос, камандзір партызанскіх атрадаў, слаўны ваяка і бальшавік...Лынькоў.//Іран., пагард. Той, хто не апраўдвае звання воіна, байца. Карп паклаў сваю жылістую руку на руку паліцэйскага, загадаў спакойна, але сурова: — Пакладзі дзіця! Ваяка!Шамякін.//перан.Іран., жарт. Задзіра, забіяка. — А ты бо вельмі ваяка, — кажа.. [бабуля Толіку]. — Ну, не плач.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апа́мятацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Пасля моцнага душэўнага ўзрушэння, перажывання, разгубленасці зноў пачаць спакойна разважаць і дзейнічаць. — Як ты сюды трапіла? — першая апамяталася Валя.Карпаў.Не чакаючы, пакуль немцы апамятаюцца,.. Туравец загадаў адыходзіць.Мележ.
2. Адумаўшыся, зразумець памылковасць сваіх паводзін, адмовіцца ад сваіх намераў. [Лабыш:] Дачушка! Апамятайся, што ты гаворыш!Козел.
3. Прыйсці да памяці; апрытомнець. [Людвік:] — А як мае быць апамятаўся я праз некалькі дзён у шпіталі.Чорны.
4. Агледзецца, заўважыць. Мы і не апамяталіся, як мінуўся мамін адпачынак.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)