так повелева́ет мне долг так ка́жа (гаво́рыць) мне абавя́зак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шту́рхаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Кранацца каго‑, чаго‑н. рэзкім кароткім штуршком. — Цябе не пазнаць, — гаворыць Янка і ад радасці штурхае сябра.П. Ткачоў.Ганка адварочвалася і штурхала занадта стараннага хлопца ў грудзі.М. Стральцоў.// Нямоцным штуршком, дотыкам падаваць які‑н. знак, звяртаць увагу каго‑н. на што‑н. — Глядзі!.. глядзі!.. — штурхала сябровак Марфачка.Броўка.
2. Штуршком ці штуршкамі рухаць, перамяшчаць, прымушаць ісці куды‑н. Потым зноў узмах флажка, і паравоз штурхае новую групу вагонаў.Васілёнак.Сабраліся мужчыны і пад выгукі «раз, два — узялі!» штурхалі машыну.Дуброўскі.//перан.Прымушаць каго‑н. уступіць на той ці іншы шлях, развівацца ці дзейнічаць у тым ці іншым напрамку. Інстынкт самазахавання штурхаў яго на такі шлях, бо настаўнік быў упэўнены ў тым, што так ці іначай яму прыйдзецца мець дачыненне з начальствам і даваць тлумачэнне па сутнасці захопленага прыставам пратакола, а можа, адказваць і на запытанні следчага.Колас.Не пускалі яшчэ Андрэя з дому, але ўпёрся, паставіў на сваім, — не толькі патрэба зарабіць на хлеб штурхала яго ісці ў невядомае.Пестрак.
3.перан. З’яўляцца прычынай чаго‑н., натхняць на што‑н. Рэўнасць і крыўда штурхалі Веру Антонаўну на скандал.Карпаў.
4.Спец. Трымаючы на ўзроўні плячэй, рэзкім моцным рухам паднімаць над сабой (штангу, гіру). Штурхаць штангу.// Штуршком кідаць наперад (звычайна ядро). Ты штурхаеш ядро, на трывалы апёршыся грунт, — Граюць мускулы, твар твой ружовей ранета! Хай да сонца ляціць, каб на столькі імклівых секунд Рух прыспешыла наша цяжкая плане та.Гаўрусёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
push2[pʊʃ]v.
1. шту́рхаць; шту́рхацца;
“push” «aд сябе́» (надпіс на дзвярах)
2. праштурхо́ўваць; прашту́рхвацца;
push one’s way пракла́дваць даро́гу
3. націска́ць
4.прымуша́ць, насто́йваць;
push smb. into smth./into doing smth.прымуша́ць каго́-н. рабі́ць што-н.;
They are pushing him for payment. Яны на стойваюць, каб ён заплаціў.
♦
be pushing 50infml ху́тка спо́ўніцца 50 гадо́ў
push about[ˌpʊʃəˈbaʊt]phr. v. трэці́раваць, запало́хваць (каго-н.)
push around[ˌpʊʃəˈraʊnd]phr. v. =
push aboutpush forward[ˌpʊʃˈfɔ:wəd]phr. v. ру́хацца/імкну́цца напе́рад
push off[ˌpʊʃˈɒf]phr. v. адпі́хваць, адштурхо́ўваць; адштурхо́ўвацца;
push off!BrE, infml выбіра́йся, змыва́йся!
push on[ˌpʊʃˈɒn]phr. v. ру́хацца напе́рад
push out[ˌpʊʃˈaʊt]phr. v.
1. звальня́ць; выганя́ць
2. вырабля́ць (у вялікай колькасці)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ашыба́ць1 ’уводзіць у зман, прымушаць памыліцца’ (Нас.), ашыб ’удар ненарокам’ (Нас.), ашыбнуцца ’памыліцца’ (Юрч.), рус.ошибаться памыляцца’, славац.ošibať (někoho) ’увесці ў зман, падмануць (каго-небудзь)’. Ад шыбаць (прасл.šibati) ’кідаць, піхаць’, першапачаткова ’не пацэліць, збіць з мэты’, гл. Брукнер, KZ, 43, 326; Праабражэнскі, 1, 674; Махэк₂, 607; Фасмер, 3, 179 (выказвае сумненні адносна магчымай сувязі з польск.chyba ’памылка’, чэш.chyba, параўн. польск.дыял.ochyba).
*Ашыба́ць2, ошыба́ць, ошыбну́ць ’ахапіць, акрапіць?’ параўн. «А ўпадзі мацёнцы на белыя ножкі // Ошыбнуць цебе дробныя слёзкі» (з вясельнай песні, запісанай Федароўскім на ўсход ад Пружан), укр.ошибати: «страх ошибае» ’робіцца страшна’, славац.ošinulo ho ’яго хапіў удар, разбіў параліч’ (з ošibnulo, гл. Махэк₂, 607). Да шыбаць (прасл.šibati) ’біць, піхаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыму́сіць, прымуша́ць ’сілаю або іншым уздзеяннем дамагацца, каб нешта было зроблена, выканана; абавязаць, патрабаваць зрабіць што-небудзь’ (ТСБМ, Мядзв., Нас., Мал., Ласт., Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), сюды ж вытворныя: прымусо́во ’пад прымусам’ (карэліц., Сл. ПЗБ), пры́мус, прыму́с, прыму́сы ’прымушэнне, уціск, прыгнёт’ (ТСБМ, Нас., Нік. Очерки, Мядзв., Мал., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., Др.-Падб., Бяльк.; вільн., швянч., Сл. ПЗБ), прыму́шаньня ’тс’ (Бяльк.), прыму́сіны ’тс’ (Нар. Гом.), прыныму́с ’тс’ (кам., Жыв. НС), прымусо́ўка ’пакаранне; месца, дзе можна жыць толькі пад прымусам’ (Ян.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад запазычанага са ст.-польск.му́сіць (гл.). Укр.примуша́ти, приму́сити ’тс’, при́мус ’прымушэнне; настойлівае ўгаворванне і прымус гасцей да пачастунку’. Гл. таксама ЕСУМ, 3, 539.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пя́ліць звычайна ў вылазах: пя́ліць во́чы (зе́нкі) (Юрч. Фраз. 2), пя́ліць пя́ля ’вытарашчваць вочы’ (ТС), параўн. укр.дыял.пʼяли́ти ’нацягваць, расцягваць’, рус.пя́лить ’раздзіраць, разрываць; выстаўляць’, пялить глаза (бельмы, рот, рожу і пад.) ’напружваць; напружана глядзець, крычаць, дэманстраваць’, польск.дыял.piądlić ’распінаць скуру для прасушкі; прымушаць, прыціскаць’, чэш.дыял.padliť sa ’напружвацца, успінацца, выпінацца’, славац.piadliť sa ’лезці, узмоцнена імкнуцца’, славен.pẹ́liti ’напінаць, расцягваць (пра адзенне)’, харв.péliti ’навязваць, рэкамендаваць’. Прасл.*pędliti ’напінаць, напружваць’ < *pędło ’прылада для расцягвання скуры’ (гл. пя́ла), утворана ад *pęti ’цягнуць, напінаць’, гл. пяць (Бязлай, 3, 23; Махэк, 426; Шустар-Шэўц, 2, 1076: далучае сюды і ‑pjel, што выступае ў в.-луж., н.-луж.srokopjel ’птушка Lanius collurio’, што сумнеўна).
1. Перабіваць чый‑н. сон, спакой, прымушаць прачнуцца. Звонкія, маладыя галасы будзілі спакой гэтага ціхага вечара.Колас.Ужо дзед яго [Сашку] будзіць. Бабка ж Вікця нездаволена бурчыць на дзеда: куды гэта ён у такую рань малога ўскатурхвае.Даніленка.Умела .. [Рагіна] слаць пасцель, умела яна і будзіць — голас у яе ветлы і чысты.Адамчык.// Абуджаць што‑н. у каго‑н. Жалейка! Тоненькі галасочак яе з рознымі адценнямі гучыць у прасторы, будзіць .. нейкія патаемныя струны душы.С. Александровіч.Зямля.. — шырокая, бяскрайняя, здольная будзіць вялікія імкненні пачуццяў і думак.Чорны.
2.перан. Выклікаць да жыцця, дзейнасці. Ці ёсць сіла, каб зацьміла Сонца яснага прамені, Што краіну будзяць мілую Да жыцця, да адраджэння.Васілёк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
thoughtless[ˈθɔ:tləs]adj.
1. неабду́маны, неразва́жлівы;
thoughtless acts неабду́маныя ўчы́нкі;
He did not mean any harm, he was simply thoughtless. Ён не хацеў вас пакрыўдзіць, ён проста не падумаў.
2. няўва́жлівы (да каго-н.);
It is thoughtless of her to keep us waiting so long. Вельмі няветліва з яе боку прымушаць нас чакаць так доўга.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
го́рла, -а, мн. -ы, -аў, н.
1. Храстковая трубка ў пярэдняй частцы шыі, якая з’яўляецца пачаткам стрававода і дыхальных шляхоў.
У горле перасохла.
Браць за г. (таксама перан.: сілай прымушаць рабіць што-н.). Г. перагрызці (таксама перан.: бязлітасна расправіцца з кім-н. са злосці).
2. Агульная назва зева, глоткі і гартані.
Хвароба г.
3. Верхняя звужаная частка пасудзіны.
Г. збана.
4. Вузкі выхад з заліва, вусце (спец.).
◊
Прыстаць з нажом да горла — назойліва патрабаваць.
Прамачыць горла — трохі выпіць.
Стаяць папярок горла — вельмі замінаць.
У горла не лезе — зусім не хочацца есці.
З горла лезе (разм., неадабр.) — вельмі многа мець чаго-н.
На ўсё горла (разм.) — з усёй сілы (спяваць, крычаць).
Па горла (разм.) — Надта многа.
Работы па горла.
Яды хапае па горла.
Стаяць косткай у горле (разм., неадабр.) — не даваць спакою, перашкаджаць.
|| прым.гарлавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)