Verbum

самасу́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Самачыннае, без ведама ўлад і суда пакаранне чалавека, якога западозрылі ці абвінавацілі ў злачынстве. [Грышка:] — Пакуль не позна — не дайце рабіць самасуду пад сялянамі. Віламі і тапарамі абаран[і]це заўтра тых, каго жандары павесіць захочуць. Мы вам паможам... Чарот. Каб Лясніцкі спазніўся на адну хвілінку, усё было б скончана. Суду не было б чаго рабіць. Але камісар сурова спыніў самасуд. Шамякін. // Асуджэнне самім якіх‑н. сваіх учынкаў, дзеянняў. Як вядома, здольнасць да самага, глыбокага самасуду — яшчэ не прыкмета, глыбокай маральнасці. «ЛіМ».

мацава́ць, мацую, мацуеш, мацуе; незак., што.

1. Трывала прымацоўваць. Чалавек шэсць грузчыкаў завіхаліся на платформах, мацавалі станкі сталёвымі тросамі. Асіпенка. // Змацоўваць элементы машын, канструкцый.

2. У горнай справе — устанаўліваць крапеж. Аглядалі [крапеж] ў забоях дбайна, Як мацуюць шахцёры столь. Аўрамчык.

3. У марской і авіяцыйнай справе — моцна прывязваць, замацоўваць. Мацаваць трос.

4. перан. Рабіць моцным, узмацняць. Мацаваць дружбу. □ — Вам шлях у заўтра, ленінцы, Смялей мацуйце строй! Кірэенка.

5. Разм. Прабаваць моц чаго‑н. [Наўмыснік] паднімаўся кожны дзень на ўзровень сцяны і кожны раз перад тым, як стаць мураваць, мацаваў нагой дошку пад нагамі. Чорны.

прыскака́ць, ‑скачу, ‑скачаш, ‑скача; зак.

1. Скачучы, наблізіцца да чаго‑н., апынуцца дзе‑н. Тады падняўся з кювета і на адной назе прыскакаў да машыны той баец, што назваўся шафёрам. Кулакоўскі. [Вавёрка] учора была на гэтай яліне і пакінула некалькі нераструшчаных шышак, каб заўтра прыскакаць і датрушчыць іх. Лобан.

2. Прыехаць на кані наўскач (верхам або ў экіпажы, фурманцы). Неўзабаве на плошчу прыскакалі казакі. Гурскі. Запраглі мы па пары коней лепшых, расселіся на дзве фурманкі ў форме паліцаяў ды без супынк[у] ад лесу да Дабрадзееўкі гадзіны за дзве і прыскакалі. Шамякін.

правалі́ць ​¹, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак., каго-што.

1. Праламаць, абрушыць. Праваліць падлогу.

2. перан. Зрабіць правал (у 4 знач.). Рэкша пачынаў быў ужо баяцца, што праваліць справу, не справіцца з заданнем. Няхай. Шамоту пачалі крытыкаваць усё часцей і часцей, а на наступных выбарах яго правалілі. Дуброўскі. // Раскрыць, даць магчымасць выявіць (падпольную арганізацыю). Напароліся .. [падпольшчыкі] на правакатара, ледзь не праваліў усіх. Машара. // Атрымаць нездавальняючую ацэнку на экзамене. [Валя:] — Смех смехам, а вось я алгебру заўтра магу праваліць. Васілевіч.

правалі́ць ​², ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак.

Разм. Прайсці, перамясціцца масай, у вялікай колькасці.

канчатко́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які не будзе больш пераглядацца, змяняцца; беспаваротны. Канчатковае рашэнне. Канчатковы вывад. □ Канчатковай канструкцыі касмічнай ракеты яшчэ не было. Гамолка. // Які з’яўляецца завяршэннем або ажыццяўленнем чаго‑н. Канчатковая мэта. Канчатковы вынік. □ Выканаў тут ён [Гукай] акон свой Апошні, часовы — заўтра адгэтуль ён пойдзе На штурм канчатковы. Куляшоў. Вечар і ноч прайшлі ў канчатковай падрыхтоўцы абароны. Брыль.

2. Даведзены да канца, поўны. Канчатковая перамога. □ Шчаслівая немка давяла свядомасць гэтых двух чалавек да канчатковай яснасці, быццам толькі цяпер іх вочы да канца раскрыліся на тое, што адбылося за ўсе гэтыя дні. Чорны.

імяні́ны, ‑нін; адз. няма.

У католікаў і праваслаўных — асабістае штогадовае свята каго‑н., якое выпадае на той дзень, калі царква адзначае памяць аднайменнага святога. Ёсель хоць і быў непісьменны, але вёў строгі рэестр імянін і ўсіх сямейных свят у Панямонні. Колас. Сваю любоў і глыбокую пашану да мэтра, настаўніка і дэкана студэнты праявілі на ўсю паўнату маладых сэрцаў, калі адзначалі імяніны прафесара Ф. Рушчыца. Ліс. // Разм. Дзень нараджэння. У мяне, дарэчы, імяніны: Заўтра стукне роўна... дваццаць год! Гілевіч. // Святкаванне, бяседа з гэтай нагоды, у гонар гэтага дня. Справіць імяніны. Запрасіць на імяніны.