самату́жкі, ‑жак; адз. няма.
Разм. Прымітыўная павозка на двух колах, а таксама невялікія сані для перавозкі чаго‑н. саматугам. Дарога на вуліцы была добрая, цупкая, выкаўзаная, і саматужкі, павіскваючы палазамі, аж самі беглі, хоць на іх ляжала ладная вязка сена. Капыловіч. Упр[о]гшыся ў нагружаныя дрывамі саматужкі, па дарозе памалу, відаць, моцна стомленая, крочыла пажылая жанчына. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
коше́ль м.
1. обл. (плетёная сумка) кашэ́ль, -шаля́ м., кашо́лка, -кі ж.;
2. (большой кошелёк) прост. кашэ́ль, -шаля́ м.;
3. рыб. буч, род. бу́ча м., жак, род. жака́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лы́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Прадмет сталовага прыбора для зачэрпвання рэдкай або рассыпістай ежы. Сталовая лыжка. Чайная лыжка. □ На прыпечку стаялі гліняная міска, чыста вымытая, а ў ёй дзве драўляныя лыжкі. Кулакоўскі. // Колькасць рэчыва, якое можа ўмясціцца ў лыжцы. Чайная лыжка солі. □ Якуб сёрбае лыжак колькі капусты і зноў гаворыць. Якімовіч.
•••
У лыжцы вады ўтапіць гл. утапіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Драўляная, крыху звужаная к верху пасудзіна з прамых клёпак (для заквашвання цеста, салення і пад.). [Маша] раскрыла дзежку, удыхнула прыемны, кіслы пах рошчыны. Шамякін. І апалонік то і дзела Па дзежцы боўтаў жвава, смела І кідаў цеста ў скавародкі. Колас. [Дзед] зняў з вешалкі брызентавы плашч, у сенцах наліў з дзежкі ў біклажку квасу... Рылько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыно́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Жалезны абруч на трох ножках, які з’яўляецца падстаўкай для чыгуна, катла і пад. у час гатавання ежы на адкрытым агні. У бледным полымі стаіць трыножка, на якой — вялікі чыгун. Брыль. Выраўняўшы плыты ля нізкага берага, .. [плытагоны] прыносілі ў лагчыну трыножку і чыгунок для юшкі, разводзілі вогнішча. Карамазаў. // Козлы, да якіх падвешваецца кацёл.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БУШЭ́ ДЭ ПЕРТ (Boucher de Perthes) Жак
(10.9.1788, г. Рэтэль, Францыя — 5.8.1868),
французскі археолаг. Адкрыў самую стараж. эпоху ў гісторыі чалавецтва — палеаліт. Сабраў вял. калекцыю палеалітычных прылад працы, сцвярджаў, што імі карысталіся людзі — сучаснікі маманта і інш. вымерлых жывёл. Думкі Бушэ дэ Перта супярэчылі поглядам тагачасных палеантолагаў. Толькі ў 1860-я г. дарвіністы ацанілі яго адкрыццё.
Тв.:
Antiquités celtiques et antédiluviennes. Vol. 1—3. Paris, 1847—64;
De l’homme antédiluvien. Paris, 1860.
т. 3, с. 368
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
даро́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
1. гл. дарога.
Лясная д.
2. Прызначаная для хадзьбы вузкая дарога ў садах, парках і пад.
Пасыпаць дарожкі пяском.
3. У спартыўных збудаваннях, на аэрадромах: спецыяльна абсталяваная дыстанцыя (для бегу, плавання, узлёту).
Бегавая д.
Водная д.
Узлётная д.
4. Вузкі доўгі дыван, а таксама вузкі доўгі абрус.
Паслаць дывановую дарожку.
Карункавая д.
5. Рыбалоўная прылада ў выглядзе доўгага шнура з кручком і прынадай на канцы.
Злавіў шчупака на дарожку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
істу́жка і сту́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
1. Вузкая палоска тканіны, якая выкарыстоўваецца для ўпрыгажэння, аблямоўкі і інш. мэт.
Шаўковая істужка.
І. ўплецена ў касу.
2. Доўгая вузкая паласа з якога-н. матэрыялу, якая служыць для тэхнічных і інш. патрэб.
Ізаляцыйная істужка.
3. Рухомае перадатачнае палатно ў некаторых механізмах.
Працаваць на канвеерных істужках.
|| прым. істу́жкавы, -ая, -ае, сту́жкавы, -ая, -ае, істу́жачны, -ая, -ае (да 1 знач.) і сту́жачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
БРЫСО́ (Brissot) Жак П’ер
(15.1.1754, г. Шартр, Францыя — 31.10.1793),
дзеяч французскай рэвалюцыі 1789—99, лідэр жырандыстаў. З 1789 выдаваў газ. «Patriote Francais» («Французскі патрыёт»). У першы перыяд рэвалюцыі ўдзельнік Якабінскага клуба, выступаў супраць абсалютызму, за ўтварэнне рэспублікі. Быў абраны дэпутатам Заканадаўчага сходу, заклікаў пачаць рэв. вайну супраць еўрап. манархій (1791). Пасля звяржэння манархіі ў Францыі (1792) і прыходу жырандыстаў да ўлады патрабаваў спынення рэвалюцыі. У Канвенце ўзначаліў барацьбу жырандыстаў супраць якабінцаў і ў час якабінскай дыктатуры гільяцінаваны ў Парыжы.
т. 3, с. 277
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛЕКСІ́С (Alexis) Жак Стэфен
(22.4.1922, г. Ганаіў, Гаіці — крас. 1961),
гаіцянскі пісьменнік. Урач-неўрапатолаг. Пісаў на франц. мове. Забіты агентамі дыктатара Дзювалье. Аўтар раманаў «Добры генерал Сонца» (1955), «Дрэвы-музыканты» (1957), «Вокамгненна» (1959), кн. казак «Рамансера ў святле зор» (1960). У цэнтры твораў Алексіса — вобраз шматпакутнай гаіцянскай зямлі. Яго рэалізм, жорсткі і горкі, адначасова мае рамантычна-палымяны характар. Прыхільнік шырокага выкарыстання фальклору ў л-ры.
Тв.:
Рус. пер. — Добрый генерал Солнце. М., 1960;
Деревья-музыканты. М., 1964.
т. 1, с. 243
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)