◎ Неўкавы́рны ’незгаворлівы; флегматык’ (Касп.), ’няветлівы, непаслухмяны’ (Ян.), ’капрызны, свавольны’ (Сцяшк. Сл.), неўкавырный ’неўгамонны; якога нічым нельга крануць, упарты’ (Нас.), ’упіра; той, якім нельга ўкіраваць’ (Бяльк.), ’капрызны’ (Юрч.), ніўкавырный ’упірлівы, цяжкі для выхавання або для кіравання’ (мсцісл., З нар. сл.), рус.неуко‑ вырный ’няўклюдны, нялоўкі, непаваротлівы; непрыгожы, несімпатычны; неўгамонны; незгаворлівы’. Гл. укавырны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
obdurate
[ˈɑ:bdʊrət]
adj.
1) упа́рты, заця́ты
an obdurate refusal — упа́ртая адмо́ва
2) чэ́рствы, бязду́шны; заўзя́ты; непапра́ўны
an obdurate criminal — непапра́ўны злачы́нец
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
zawzięty
1. люты; злосны;
zawzięty spór — лютая спрэчка;
zawzięty wyraz twarzy — злосны выраз твару;
2.упарты, настойлівы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Віру́тнік ’узбаламучаны, кручаны, неўраўнаважаны’ (барыс., Янк. I, Янк. БФ); ’злачынец, злодзей, разбойнік’ (КЭС, лаг.), ст.-бел.верутный, вирутный ’заўзяты, страшэнны’ (з XVII ст.), ст.-укр.вѣрутний, вирутний ’тс’, польск.wierutny ’які мае адмоўныя ўласцівасці’. Магчыма, сюды ж балг.вироглав ’наравісты, капрызны; упарты, неслухмяны’. Звязана з ві́р1, а не запазычана з польск. мовы, як сцвярджае Булыка (Запазыч., 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Напор ’упартасць’ (Нас.), напора ’ўпарты’ (Бяльк.). Да напіра́цца ’ўпарта дзейнічаць з мэтай ажыццяўлення свайго жадання, настойваць’ (Нас.), параўн. вупар ’упарты чалавек’, усё да перці ’ціснуць, націскаць’, сюды таксама напорам ’націскам’ (чач., Мат. Гом.), напором ’гвалтам, сілком’ (ТС); іншая семантыка ў напор ’прыпар, напружаная пара’ (ТС), напорны ’напружаны’ (Жд. 2), параўн. наперці ’наваліцца’, наперціся ’напружыцца’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
áufsässig
a непаслухмя́ны, упа́рты, сваво́льны
j-m ~ sein — вы́йсці з чыйго́-н. падпарадкава́ння; недалю́блівать каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
zaciekły
zaciekł|y
люты; раз’юшаны; упарты;
~а walka — упартае змаганне;
~а nienawiść — лютая нянавісць;
~y wróg — люты вораг
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
цярплі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае цярпенне (у 1 знач.); здольны з цярпеннем пераносіць фізічныя і маральныя пакуты. Цярплівы мужны наш народ.Астрэйка.Страшна сказаць — ён [Таўлай] паміраў шэсць месяцаў, ведаў пра гэта, а ўсё ж заставаўся самім сабою: цярплівы, спакойны, мілы.Брыль.
2. Здольны рабіць што‑н. доўга, настойліва, з цярпеннем. Хіба вельмі вучоны чалавек можа .. [літары] разблытаць, нібы цярплівая гаспадыня скудлачаны маток нітак.Бядуля.// Доўгі, упарты. Цярплівая праца.
3. Поўны цярпення (у 1 знач.); які выражае цярпенне. Цярплівыя адносіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
starr
a
1) нерухо́мы; пі́льны, ува́жлівы (позірк)
er war ~ vor Verwúnderung — ён аслупяне́ў ад здзіўле́ння
~ und steif sein — заме́рці [засты́ць] (ад жаху)
2) скаляне́лы (ад холаду)
3) цвёрды, каля́ны
4) упа́рты
er hat éinen ~en Nácken — ён упа́рты чалаве́к
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
osioł
м.заал. асёл (Equus asinus L.);
uparty jak osioł — упарты як асёл;
skończony osioł — поўны асёл; закончаны дурань
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)