◎ Набе́дры, набедрыкі ’шлеі, частка збруі’ (докш., бабр., Янк. Мат., Янк. 1), ’шоры’ (карэл., Янк. Мат.), ’бакавыя раменьчыкі на мордзе каня’ (Маслен.), ’рамяні, каб хамут на вушы не падаў’ (ТС). Ад бядро (бо шляя апаясвае круп каня), значэнне ’шоры’, ’частка вузлы’ ў выніку падабенства па функцыі, параўн. Сцяцко, НЛС; параўн. таксама іншую назву гэтай дэталі — на‑рытнікі (гл.), корань якой Непакупны (Балто-северно-слав. яз. связи 48) звязвае з літ. rietas ’бядро’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ábstehen

* vi (h, s)

1) быць на адле́гласці

2) тырча́ць (пра вушы)

3) адсто́йвацца (пра вадкасць)

4) адмаўля́цца (ад чаго-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

zúhalten

*

1.

vt трыма́ць зачы́неным; затыка́ць (вушы, рот)

2.

vi (auf A) трыма́ць курс (на што-н.), накіро́ўвацца (да чаго-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

напе́ць сов., в разн. знач. напе́ть;

н. мно́га пе́сень — напе́ть мно́го пе́сен;

н. маты́ў — напе́ть моти́в;

н. пласці́нку — напе́ть пласти́нку;

◊ н. у ву́шы — напе́ть в у́ши

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пратрубі́ць сов., в разн. знач. протруби́ть;

п. трыво́гу — протруби́ть трево́гу;

уве́сь ве́чар ~бі́ў адзі́н маты́ў — весь ве́чер протруби́л оди́н моти́в;

◊ п. ву́шы — (каму) протруби́ть у́ши (кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.

1. каго-што. Затрымаць, зашчаміць, абхапіўшы з усіх бакоў.

З. манету ў кулаку.

З. болт у ціскі.

2. што. Шчыльна заткнуць, сціснуўшы.

З. вушы далонямі.

З. рот (таксама перан.: не даць свабодна выказацца).

3. што. Паменшыць у аб’ёме або зрабіць больш тугім, сціснуўшы.

З. вузел.

4. перан., каго-што. Абмежаваць свабоду ў чым-н., перашкодзіць развіццю, праяўленню чаго-н.

З. крытыку.

З. ініцыятыву.

5. каго. Ціскаючы, замучыць, задушыць (разм.).

З. у натоўпе.

|| незак. заціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Вуша́т ’цэбар’ (Шатал., Жд., 3), вуша́так ’невялікі цабэрак для розных патрэб з двума вушкамі’ (З нар. сл.). Ад вуша́ты (кароткая форма прыметніка ушатъ), г. зн. які мае вушы; параўн. гродз. уша́ты ’цэбар’ (Нар. сл.) у выніку семантычнай кандэнсацыі з ушаты цэбар, рус. ушат ’цэбар з вушамі’ (Фасмер, 4, 180). Булыка (Запазыч. 332) лічыць ст.-бел. вушаток, ушаток (з 1550 г.) запазычаннем з польск. uszatek ’тс’; параўн. іншую назву пасудзіны па характэрнай прыкмеце — насатка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

nacisnąć

зак.

1. націснуць, прыдушыць;

2. перан. аказаць націск (уціск); націснуць;

nacisnąć czapkę na uszy — насунуць шапку на вушы

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

аб’е́сці сов., в разн. знач. объе́сть;

ву́сень аб’е́ў усе́ лісты́ — гу́сеница объе́ла все́ ли́стья;

ён вас не ~ць — он вас не объе́ст;

◊ ву́шы а. — прожужжа́ть у́ши; надое́сть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пераку́ска, ‑і, ДМ ‑сцы; Р мн. ‑сак; ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. перакусваць — перакусіць (у 2 знач.). Перакуска заняла не больш чвэрткі гадзіны, і.. рыбакі — усе разам — пачалі распраўляць невад. Хадкевіч.

2. Разм. Ежа, якой перакусваюць; закуска. Пасля таго, што чулі мае вушы, наўрад ці палезла б мне ў рот цешчына перакуска. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)