Qui comes est stulti, sibi saepe fit ipse labori
Хто з’яўляецца сябрам дурня, той часта сам сабе шкодзіць.
Кто является приятелем глупца, тот часто сам себе вредит.
бел. Розуму не набярэшся, калі з дурнем павядзешся. 3 дурнем займіся, то і сам дурнем застанешся.
рус. Свяжись с дураком, сам дурак будешь. С дураком по неволе согрешишь. Не бойся врага умного, бойся друга глупого. Дурак, кто с дураком свяжется. От дурака добра не жди.
фр. Sot ami c’est un ennemi (Глупый друг ‒ это враг).
англ. One fool makes many (Один дурак плодит многих).
нем. Ein beschränkter Freund macht einem mehr Verdruß als ein kluger Feind (Ограниченный друг доставляет другому больше неприятностей, чем умный враг).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Faber compedes, quas facit, ipse gestat
Каваль сам носіць ланцугі, якія робіць.
Кузнец сам носит оковы, которые делает.
бел. Як чалавек сабе паслаў, так і выспіцца. Хто вязе, таго і паганяюць/на тым едуць. На тое і конь, каб у плуг запрагаць. Сам і цягне, сам сябе і панукае.
рус. Кот скребёт на свой хребёт.
фр. Comme on fait son lit on se couche (Как постелешь, так и спать будешь).
англ. As you brew so must you drink (Какое сваришь пиво, такое и должен пить). He that hatches matches catches matches (Кто делает спички ‒ спички получит).
нем. Wer andere schimpft, den schimpfen auch andere (Кто ругает других, того ругают также и другие).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Qui quaerit alta, is malum videtur quaerere
Хто шукае высока, той шукае сабе бяду.
Кто ищет высоко, тот ищет себе беду.
бел. Не ўздымайся ў жыцці высока, каб не ўпасці глыбока. Не лятай высока, бо нізка сядзеш. Не падымай нос, а то спатыкнешся.
рус. Не гляди высоко, запорошишь себе око. Не гляди слишком высоко, чтоб не попало чего в глаз.
фр. Bien bas choit qui trop haut monte (Кто слишком высоко поднимается, очень низко падает).
англ. Hew not too high lest the chips fall in your eye (He руби высоко, чтобы щепки в глаза не падали). Don’t ride a high horse (Не езди на высоком коне).
нем. Hochmut kommt vor dem Fall (Высокомерие предшествует падению).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ілжы́вы і лжы́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны да хлусні, падману; непраўдзівы, хлуслівы. Ілжывы чалавек. □ Але што .. [ксяндза і яго сястру] прымушае быць такімі лжывымі, ліслівымі, так прыкідвацца! Чарнышэвіч.
2. Які змяшчае ў сабе хлусню, падман, няпраўду; наўмысна скажоны. Ілжывыя словы. Ілжывыя звесткі. Ілжывыя паказанні. // Прытворны, фальшывы. Ілжывы пафас. Ілжывая сціпласць. □ Творы пісьменніка палемічна завостраны супраць ілжывай «экзотыкі» буржуазна-прыгодніцкіх раманаў. Гіст. бел. сав. літ.
3. Які не адпавядае сапраўднасці, рэчаіснасць памылковы. Ілжывыя вывады. Ілжывае вучэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адпла́та, ‑ы, ДМ ‑плаце, ж.
1. Разлік, плата (за працу, паслугу, доўг); аплата. [Байкач:] Што вам трэба? [Пякарская:] Адплата па векселях. Гурскі. [Сёмка:] — Уся сям’я працуе цэлы год, а ў канцы — нічагусенькі ў адплату. Гартны. [Сімон:] — Зямлю іхнюю.. [жанчын] бяру сабе ў адплату доўгу. Самуйлёнак. // Аддзяка за клопат, дбанне.
2. перан. Помста, кара за злачынства, крыўду. [Алешын:] Яшчэ душа адплатаю гарыць — Ні смерці жах, ні чорны цень магілы Агонь душы не здольны пагасіць. Бачыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заця́цца, затнуся, затнешся, затнецца; затнёмся, затняцеся; пр. зацяўся, ‑лася, ‑лося; зак.
1. Заўпарціцца, уперціся. [Янка] зацяўся як камень і маўчыць. Дамашэвіч. [Саўка] зацяўся і ўпарта адмаўляў, што бачыўся з паўстанцамі і гаварыў з імі. Колас.
2. Затаіць у сабе свае думкі, пачуцці. Зацяўся хлопец, сціснуў зубы, Каб сэрца болі заглушыць. Колас. // Затаіць злосць на каго‑н. З таго моманту, як у [Васілёва] сэрца запала падазронасць на Аўгінню.., ён зацяўся на яе. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здо́рава, прысл.
Разм.
1. Добра, умела, па-майстэрску. Зроблена здорава.
2. Вельмі моцна. — І здорава ж бухаюць [гарматы] — ціха прамовіў Раман і сам сабе паківаў галавою. Колас. Асабліва здорава, зусім па-хатняму, пахла ў зямлянцы цыбуля. Брыль.
3. у знач. вык. Вельмі, надзвычай добра. — Ох, і здорава ж! Глядзіш, а ў цябе ад захаплення аж дух займае. Ракітны. — Вось гэта здорава! — не вытрымаў Рухавіты. — Значыць, самі рашылі змагацца са сваім злом? Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зма́нлівы, ‑ая, ‑ае.
1. Які тоіць у сабе зман, здольны паслужыць асновай для няправільнага меркавання аб кім‑, чым‑н. Зманлівае зацішша на фронце не магло нікога ашукаць. Мележ. Перад .. [Лёнем] была тая зманлівая.. усё маладая паэзія, з-за якой і робяцца глупствы... Брыль.
2. Які вабіць, зачароўвае, прыцягвае да сябе. [Золата] паціху звінела, напаўняючы ёўню вабнай, зманлівай музыкай. Сачанка. Разам з маўклівай хадою плытоў адплывала ў зманлівую далеч нешта прыгожае і светлае. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кладо́ўка, ‑і, ДМ ‑доўцы; Р мн. ‑довак; ж.
Памяшканне для захавання прадуктаў харчавання, тавараў, сыравіны і пад. [Конюх Рыгор] вынес з кладоўкі хамут, падсядзёлак і лейцы. Якімовіч. [Гаспадыня] разам з маслам прынесла з кладоўкі гладышык малака. Пальчэўскі. // перан. Пра тое, што захоўвае ў сабе вялікія багацці, мае важнае значэнне. Падземныя кладоўкі. □ Лес — гэта яшчэ і кладоўка вільгаці і «лёгкія» зямлі — ён ачышчае, фільтруе ад пылу, копаці і гразі паветра. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агаро́д, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Участак зямлі засаджаны агароднінай. Мінулі хлеў, між густых зарас[нікаў] кіяшніку і маку, што буяў на агародзе, выбраліся на прыгуменне. Мележ. Хлопчыкі падышлі ўжо блізка да агародаў, як учулі плач на ўскраі вёскі. Лынькоў.
2. ‑у. Агародныя культуры. На папялішчы тым сусед Сабе пасеяў агарод. Астрэйка.
•••
Агарод гарадзіць гл. гарадзіць.
Кідаць каменьчыкі ў агарод чый гл. кідаць.
Пусціць казла ў агарод гл. пусціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)