pociąg, ~u

м.

1. цягнік;

pociąg bezpośredni — прамы цягнік;

pociąg towarowy — таварны цягнік;

pociąg pośpieszny — скоры (хуткі) цягнік;

pociąg podmiejski — прыгарадны цягнік;

jechać ~iem — ехаць цягніком;

2. do kogo/czego цяга; ухіл, схільнасць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Wínkel

m -s, -

1) ву́гал

ein réchter [spítzer, stúmpfer] ~ — прамы́ [во́стры, тупд] ву́гал

im réchten ~ — пад прамы́м вугло́м

2) тэх. вуго́льнік, кранштэ́йн

3) кут (у пакоі)

4) куто́к (мясцовасць)

in állen ~n — паўсры́на, на ўсі́х вугла́х

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

образова́ть​I сов. и несов.

1. (создать) утвары́ць, ствары́ць; (составить) скла́сці;

образова́ть прямо́й у́гол утвары́ць прамы́ ву́гал;

за год накопле́ния образу́ют кру́пную су́мму за год зберажэ́нні складу́ць зна́чную су́му;

2. (сформировать) сфармірава́ць; ствары́ць; (организовать) арганізава́ць; (основать) заснава́ць;

образова́ть партиза́нские отря́ды арганізава́ць партыза́нскія атра́ды;

образова́ть коми́ссию ствары́ць (скла́сці) камі́сію.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

квадрату́ра

(лац. quadratura)

1) велічыня плошчы, якая вылічваецца ў квадратных адзінках (напр. к. пакоя);

2) пабудова квадрата, роўнавялікага дадзенай фігуры;

3) астр. адна з канфігурацый 3, такое становішча Сонца, Зямлі і знешняй планеты або Месяца, калі лінія, якая злучае цэнтры Зямлі і Сонца, складае прамы вугал з лініяй цэнтраў Зямлі і планеты або Месяца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Крывы́ 1 ’выгнуты, з загібамі’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., Сержп. Грам., Сцяц. Нар., Сл. паўн.-зах.). Укр. кривий, рус. кривой ’тс’, балг. крив, макед. крив, серб.-харв. кри̑в, славен. krȋv ’тс’, польск. krzywy, чэш. křivy, славац. krivy, в.-луж. křiwy, н.-луж. kšiwy, палаб. kraivĕ ’тс’. Прасл. krivъ ’не прамы, несправядлівы, левы’ мае дакладны адпаведнік у літ. kreĩvas ’тс’, лат. krievs ’тс’. Значэнне ’левы’ зафіксавана ў літ. kairė̃ ’левая рука’, лат. keĩre ’тс’, krẽilis krèiss ’левы’ з няясным словаўтваральным статусам (параўн. Фрэнкель, 203). Са славянскіх паралелей толькі серб.-харв. кри̑в зберагло абодва значэнні (’крывы’ і левы’). У астатніх выпадках значэнне ’левы’ было выцеснена прасл. lěvъ (гл. Мартынаў, Изоглоссы, 26). Параўн. Слаўскі, 3, 253–254.

Крывы́ 2 ’зайздросны’ (Жд. 3, ТС). Гл. крывы 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рост ’павелічэнне колькасці, прырост’, ’фігура, вышыня чалавека або жывёлы’, ’росля раслін’ (ТСБМ, Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), роставы ’вегетатыўны’ (Байк. і Некр.). Укр. ріст, рус. рост, польск. wzrost ’рост’, н.-луж. zrost ’вышыня чалавека’, zrostność ’росля’, в.-луж. róst ’рост чалавека’, ’нарасць’, чэш. růst ’рост, развіццё’, vzrůst ’рост, прырост, павелічэнне’, славац. rast, rastenie, vzrastanie ’рост’, vzrast ’фігура’, славен. rȃst ’рост, развіццё; расліннасць’, серб. ра̑ст ’рост, фігура’, харв. rȃst ’тс’, ’развод шлюбу’, макед. раст ’рост, удасканаленне’, растеж ’тс’, балг. ръст ’рост, вышыня’, растѐж ’росля’ (хаця БЕР, 6, 378 балг. ръст адносіць да връст ’узрост’), ст.-слав. растъ ’рост’. Прасл. *orstъ, якое з і.-е. *ord‑tǒ‑, роднаснае лац. arduus ’высокі’, гальск. ardu̯o‑ ’Ардэны’, ірл. ard ’высокі, вялікі’, алб. rit ’расту’, авест. ərəẟva‑ ’прамы, высокі’ (Фасмер, 3, 505).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

про́сты, -ая, -ае.

1. Аднародны па саставе, не састаўны.

Простае рэчыва.

2. Не складаны, не цяжкі, лёгка даступны для разумення.

Простае рашэнне.

3. Без асаблівых хітрасцей, не мудрагелісты.

Простая абстаноўка ў кватэры.

4. Не першасортны, грубы па якасці.

Мука простага памолу.

5. Які не вызначаецца сярод іншых, самы звычайны.

П. смертны.

Простыя людзі жадаюць міру.

6. Звычайны, не заказны (пра пісьмо, бандэроль і пад.).

7. Прастадушны, няхітры, не ганарлівы.

Не саромцеся яго, ён чалавек п.

8. Які належыць да непрывілеяваных класаў, не дваранскі (уст.).

П. народ.

9. Прамы, без выгібаў.

Дарога простая, як страла.

10. Пра каня: не спутаны (разм.).

○

Простая мова — у граматыцы: чужая мова, перададзеная без змен, ад імя гаворачага.

◊

Простым вокам — без дапамогі аптычных прыбораў.

|| памянш. про́сценькі, -ая, -ае (да 2, 3 і 7 знач.).

|| наз. прастата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. (да 2, 3 і 7 знач.).

◊

Святая прастата — пра вельмі наіўнага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

eksport, ~u

м. экспарт;

eksport bezpośredni — прамы экспарт;

eksport dumpingowy — стратны экспарт;

eksport (nie) opłacalny — (не)рэнтабельны экспарт;

eksport światowy — сусветны экспарт;

stymulować eksport — стымуляваць экспарт;

zwiększyć eksport — павялічыць экспарт;

produkować na eksport — вырабляць на экспарт

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

éigentlich

1.

a ула́сны, сапра́ўдны

~e Ábsichten — шчы́рыя [сапра́ўдныя] наме́ры

2) прамы́, непасрэ́дны

~er Zusámmenhang — прама́я [непасрэ́дная] су́вязь

2.

adv ула́сна (ка́жучы)

was wóllen Sie ~? — Чаго́ Вы, ула́сна ка́жучы, хо́чаце [жада́еце]?

er hat ~ Recht — ён, ула́сна ка́жучы, ма́е ра́цыю

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

мо́ва, -ы, мн. -ы, моў, ж.

1. Сродак падтрымання зносін паміж людзьмі і выказвання думкі з уласцівымі яму фанетыка-граматычным ладам і лексічным фондам.

Беларуская м.

Класічныя мовы.

2. Сукупнасць пэўных сродкаў выражэння думкі, уласцівых індывідуальнай манеры пісьменніка; стыль.

М.

Янкі Купалы.

Літаратурная м.

3. Здольнасць гаварыць.

У хворага адняло мову.

4. Сістэма знакаў, гукаў, сігналаў, якія перадаюць інфармацыю.

М. лічбаў.

М. формул.

5. Асаблівасць маўлення, манера гаварыць.

Дзіцячая м.

6. адз., перан., чаго. Тое, што тлумачыць сабой што-н., паясняе.

М. фактаў.

○

Аналітычныя мовы — мовы, у якіх граматычныя адносіны выражаюцца службовымі словамі, парадкам слоў, інтанацыяй і інш.

Жывая мова — мова, на якой гаворыць дадзены народ у дадзены перыяд.

Індаеўрапейскія мовы — мовы, што ўваходзяць у індаеўрапейскую сям’ю моў (славянскія, германскія, раманскія і інш.).

Мёртвая мова — старажытная мова, якая вядома толькі па пісьмовых помніках.

Эзопаўская мова — алегарычная мова, пры дапамозе якой хаваецца прамы сэнс выказвання.

◊

Знайсці агульную мову — прыйсці да згоды.

|| прым. мо́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)