БОРТ
(ням. Bord),
1) сукупнасць элементаў набору (бэлек, ліставых канструкцый і інш.) і абшыўкі судна, якія складаюць бакавыя сценкі корпуса.
2) У пераносным значэнні — сценка кузава грузавога аўтамабіля, адкрытага таварнага вагона і інш.; часам назва «борт» ужываецца ў дачыненні да асобнага марскога ці паветр. судна ў цэлым («узяць на борт»).
3) Левы або правы край адзення (паліто, пінжака і інш.) з петлямі або гузікамі для зашпільвання.
т. 3, с. 218
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Карчы́ ’кусты, хмызняк, зараснік’ (Жыв. сл.) у значэнні Nomina collectiva.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыро́дны ’мясцовы’ (Ян.). Да прыро́д, прыро́да (гл.), у значэнні ’патомны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ро́ўны, -ая, -ае.
1. Гладкі, прамы, які не мае ўзвышэнняў, патаўшчэнняў, выгібаў.
Роўная мясцовасць.
Дарога ідзе роўна (прысл.). Роўнае вудзільна.
2. Аднолькавы, надта падобны, такі ж (па велічыні, значэнні, якасці).
Роўныя сілы.
На роўных пачатках.
Быць роўным каму-н. Гаварыць як з роўным (наз.). Як роўныя (на роўных правах, падставах, у роўных адносінах).
3. Раўнамерны, спакойны.
Р. пульс.
Роўна (прысл.) дыхаць.
Р. голас.
4. Пастаянна аднолькавы і спакойны, ураўнаважаны.
Роўнае жыццё.
Р. характар.
5. Цалкам аднолькавы па велічыні.
Роўныя долі.
6. Які знаходзіцца на адной лініі з кім-, чым-н. (па вышыні, глыбіні і пад.).
Кукуруза вырасла роўная з чалавекам.
○
Роўны лік — лік круглымі лічбамі, без дробаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сло́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Лексіка, сукупнасць слоў той ці іншай мовы, дыялекту, якой-н. сацыяльнай групы, асобнага пісьменніка і пад.
2. Даведачна-інфармацыйнае выданне, якое змяшчае словы (або марфемы, словазлучэнні, ідыёмы і пад.), размешчаныя ў пэўным парадку, тлумачыць значэнні ўключаных адзінак, дае розную інфармацыю пра іх ці іх пераклад на іншую мову або паведамляе звесткі аб прадметах, абазначаемых словамі.
Тлумачальны с.
Беларуска-рускі с.
Дыялектны с.
С. мовы Якуба Коласа.
Энцыклапедычны с.
Этымалагічны с.
Гістарычны с. беларускай мовы.
3. Спіс слоў для слоўніка; рэестр.
○
Частотны слоўнік — тып слоўніка, у якім даюцца лічбавыя характарыстыкі ўжывальнасці слоў (словаформ, словазлучэнняў) у якой-н. мове.
|| прым. сло́ўнікавы, -ая, -ае.
Слоўнікавая работа.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
proper [ˈprɒpə] adj.
1. адпаве́дны, нале́жны, падыхо́дзячы;
in the proper way/order нале́жным чы́нам; у нале́жным пара́дку;
I’m not sure that’s a proper subject for a school debate. Я не ўпэўнены, што гэтая тэма падыходзіць для школьнай дыскусіі.
2. прысто́йны
3. пра́вільны
4. (пасля назоўніка) у ву́зкім значэ́нні, ва ўла́сным сэ́нсе;
Physics proper doesn’t interest me. Фізіка сама па сабе мяне не цікавіць.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Пышэ́ць 1 ’раз’ядацца, таўсцець’ (Жыв. НС). Ітэратыў да пы́хаць у значэнні ’ўздымацца, надзімацца’ (гл.).
Пышэ́ць 2 (пъшэ́ць) ’пашчыпваць (у роце)’ (ушац., Нар. лекс.). Ітэратыў да пы́хаць (гл.), у значэнні ’гарэць, палыхаць’, параўн. пыш ’прысак’ і пры́шчыць ’шчыпаць, балець (пра рану)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; заг. кінь; каго-што; зак.
1. Зак. да кідаць.
2. заг. кінь(це). Ужываецца ў значэнні слоў: спыніце, не трэба. Кіньце пець!
•••
Кінуць кліч — звярнуцца з заклікам.
Кінуць-рынуць — паспешліва адправіцца куды‑н., спыніўшы работу, занятак.
Кінуць якар — спыніцца дзе-небудзь, уладкавацца на пастаяннае жыхарства.
Куды ні кінь вокам — усюды.
Куды ні кінь — усюды клін гл. клін.
Хоць (ты) кінь — пра што‑н. дрэннае, непрыгоднае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АПТЭ́КАРСКАЯ ВАГА́,
сістэма мер (адзінак) масы для ўзважвання лекаў. Асн. адзінка — аптэкарскі фунт, які падзяляўся на 12 унцый, унцыя — на 8 драхмаў, драхма — на 3 скрупулы, скрупул на 20 гранаў. У 19 і пач. 20 ст. на Беларусі карысталіся аптэкарскай вагой: 1 рус. аптэкарскі фунт = 358,323 г, 1 унцыя = 29,860 г, 1драхма = 3,732 г, 1 скрупул = 1,244 г, 1гран = 62,209 г. У англ. сістэме мер гэтыя адзінкі маюць інш. значэнні.
т. 1, с. 439
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛАГАРЫФМІ́ЧНАЯ ПАПЕ́РА,
спецыяльна разграфлёная папера, якая выкарыстоўваецца для адшукання аналітычнай формы эмпірычных залежнасцей.
На кожнай з восей дэкартавай сістэмы каардынат адкладваюцца значэнні лагарыфмаў лікаў x = mlgu i y = mlgv, дзе m — пастаянны множнік, і праз адзначаныя пункты праводзяцца вертыкальныя і гарызантальныя паралельныя прамыя. Калі адно з сем’яў прамых правесці праз роўныя прамежкі, атрымаецца паўлагарыфмічная папера. Графікі ступенных функцый віду y = xn набываюць на Л.п. выгляд прамых ліній пры любых п.
т. 9, с. 87
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)