ко́лькі, Р ко́лькіх, займ. і ко́лькі, прысл.
1. займ. і прысл. пыт. Абазначае пытанне пра колькасць чаго-н.: якая колькасць? як многа?
К. часу? К. табе гадоў? К. каштуе часопіс?
2. займ. і прысл. азнач. У клічных сказах абазначае вялікую колькасць чаго-н.: якая колькасць! як многа!
К. зорак на небе!
К. радасці!
3. прысл. меры і ступені. Абазначае меру і ступень чаго-н.
К. таго дня зімою.
К. еду, а канца ўсё няма.
4. займ. і прысл. адносныя. Ужыв. як злучальнае слова:
а) у даданых дапаўняльных сказах.
Дзеці дрэнна адчуваюць, к. праходзіць часу;
б) у даданых азначальных сказах і сказах меры і ступені.
Буду працаваць, к. дазволіць здароўе.
5. у знач. ліч. Выражае няпэўную колькасць, некалькі (разм.).
Палажы ў сумку к. яблыкаў.
Хвілін праз к. пачнецца новы мастацкі фільм.
◊
Колькі ёсць духу (сілы) (разм.) —
1) вельмі хутка (бегчы, ехаць);
2) вельмі моцна (крычаць, клікаць на дапамогу).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
які́, -а́я, -о́е; займ.
1. пыт. і адносны. Абазначае пытанне пра якасць, уласцівасць, прымету чаго-н.
Якое сёння надвор’е? Не ведаю, якое сёння чысло.
2. у клічных сказах. Абазначае ацэнку якасці каго-, чаго-н., выражае захапленне, здзіўленне, абурэнне і пад.
Які сад!
Якая бяда!
Які нягоднік!
3. Пры рытарычным пытанні ці ў рэпліцы ў адказ абазначае адмаўленне: ніякі, зусім не.
Які з яго паляўнічы? Ай, які там заработак.
Мала атрымалі.
4. неазнач. Тое, што і які-небудзь (у 1 знач.; разм.).
Праз якую гадзіну пад’едзе і бацька.
◊
Калі што якое (разм.) — калі здарыцца што-н. нечаканае, узнікнуць якія-н. цяжкасці, непрыемнасці.
Які б ні быў (разм.) — які хочаш, любы; такі, які ёсць, калі іншага няма, іменна такі.
Які-ніякі (разм.) — хоць які-н., няхай нязначны, не надта добры.
Якое-ніякое жыллё, а сваё.
Які яшчэ? (разм.) — ужыв. ў знач. «які» для ўзмацнення пытання.
Акучнік забраў Сяргей. — Які яшчэ Сяргей?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бо
1. союз потому́ что, так как; а то, и́бо;
хадзе́м шпарчэ́й, бо зноў спо́знімся — пошли́ побыстре́е, потому́ что (а то, так как) сно́ва опозда́ем;
не прыйду́, бо няма́ ча́су — не приду́, потому́ что (так как) нет вре́мени;
2. частица разг. бишь;
як бо яго́ заву́ць? — как бишь его́ зову́т?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́блык м. я́блоко ср.;
○ ада́маў я. — анат. ада́мово я́блоко;
во́чны я. — анат. глазно́е я́блоко;
◊ я. разла́ду — я́блоко раздо́ра;
у ~кі — (о масти лошадей) в я́блоках;
збіць на го́ркі я. — изби́ть до полусме́рти;
~ку няма́ дзе ўпа́сці — я́блоку не́где упа́сть;
я. ад я́блыні недалёка адко́чваецца (па́дае) — посл. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
grain [greɪn] n.
1. зе́рне; кру́пы
2. зярня́тка, зе́рнетка; крупі́нка
3. драбо́к, дро́бка (солі, цукру і да т.п.)
4. : (асабліва ў адм. ск.) There isn’t a grain of truth in those rumours. У гэтых плётках няма ні кропелькі праўды.
5. гран (адзінка вагі = 0,065 г.)
6. жы́ла; напра́мак лі́ній у валакне́ дрэ́ва, ткані́не і да т.п.
♦
be/go against the grain быць чы́мсьці ненатура́льным або́ дзе́йнічаць ненарма́льным чы́нам
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
itself [ɪtˈself] pron.
1. (звыч. пра жывёл, прадметы, рэчы) сябе́; (таксама перадаецца зваротнымі дзеясловамі);
There’s no need for the team to feel proud of itself. Камандзе няма чаго ганарыцца.
2. сам; сама́; само́;
He is always politeness itself. Ён заўсёды сама ветлівасць;
by/in itself само́ па сабе́;
The door opened (all) by itself. Дзверы самі адчыніліся;
The question is not very important by itself. Пытанне само па сабе не вельмі важнае.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
mood1 [mu:d] n.
1. настро́й;
be in a good/bad mood быць у дрэ́нным/до́брым настро́і;
be in a mood быць зло́сным/нецярплі́вым;
be in no mood/be not in the mood (for) не жада́ць, не хаце́ць;
I’m not in the mood for work. У мяне няма жадання працаваць.
2. (of) атмасфе́ра; дух (часу, асяроддзя);
The film captures the mood of postwar Italy. Фільм перадае атмасферу пасляваеннай Італіі.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
question1 [ˈkwestʃən] n.
1. пыта́нне;
May I ask a question? Можна задаць пытанне?
2. прабле́ма, спра́ва; пыта́нне, яко́е абмярко́ўваецца;
economic/social questions эканамі́чныя/сацыя́льныя прабле́мы
3. сумне́нне; пярэ́чанне;
There is no question about it. У гэтым ніхто не сумняваецца.
♦
beyond question без сумне́ння;
in question згада́ны;
out of the question безумо́ўна, на́ват гаво́ркі няма́;
without question без сумне́ння;
bring/throw smth. into question ста́віць што-н. пад сумне́нне, аспрэ́чваць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
АПТЫ́ЧНЫ РЭЗАНА́ТАР,
сістэма люстраных адбівальных паверхняў, у якой узбуджаюцца і падтрымліваюцца стаячыя ці бягучыя электрамагнітныя хвалі аптычнага дыяпазону. У адрозненне ад аб’ёмнага рэзанатара аптычны з’яўляецца адкрытым (няма бакавых сценак). Аптычны рэзанатар — адзін з важнейшых элементаў лазера. Асн. характарыстыка аптычнага рэзанатара — дыхтоўнасць (вызначае страты светлавой энергіі і характарызуе рэзанансныя ўласцівасці).
Прасцейшы аптычны рэзанатар — інтэрферометр Фабры—Перо, які складаецца з 2 плоскіх строга паралельных люстэркаў, што знаходзяцца на адлегласці L, значна большай за даўжыню хвалі λ. Калі паміж люстэркамі ўздоўж восі рэзанатара распаўсюджваецца плоская светлавая хваля, то ў выніку адбіцця ад люстэркаў і інтэрферэнцыі адбітых хваляў утвараецца стаячая хваля. Умова рэзанансу: L = q∙λ/2. дзе q — падоўжны індэкс ваганняў (колькасць паўхваляў, што ўкладаюцца ўздоўж восі аптычнага рэзанатара). У лазернай тэхніцы выкарыстоўваюцца канфакальныя рэзанатары, утвораныя сферычнымі люстэркамі, якія разнесены на адлегласць, роўную радыусу іх крывізны, а таксама кальцавыя аптычныя рэзанатары, што складаюцца з 3 і болей плоскіх або сферычных люстэркаў. У аптычным рэзанатары са сферычнымі люстэркамі ўзбуджаюцца таксама незалежныя бягучыя насустрач адна адной хвалі.
Літ.:
Ананьев Ю.А. Оптические резонаторы и проблема расходимости лазерного излучения. М., 1979.
В.В.Валяўка.
т. 1, с. 439
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕНЕТЫ́ЧНАЯ ІНЖЫНЕ́РЫЯ,
генная інжынерыя, раздзел малекулярнай біялогіі, звязаны з мэтанакіраваным канструяваннем новых спалучэнняў генаў, якіх няма ў прыродзе. Узнікла ў 1972 (П.Берг, ЗША). Разам з клетачнай інжынерыяй ляжыць у аснове сучаснай біятэхналогіі. Генетычная інжынерыя засн. на даставанні з клетак якога-небудзь арганізма гена (які кадзіруе неабходны прадукт) або групы генаў і злучэнні іх са спец. малекуламі ДНК (т.зв. вектарамі), здольнымі пранікаць у клеткі інш. арганізма (пераважна мікраарганізмаў) і размнажацца ў іх. Гал. значэнне пры генетычнай інжынерыі маюць ферменты — рэкстрыктазы, кожны з якіх рассякае малекулу ДНК на фрагменты ў вызначаных месцах, і ДНК-лігазы, што сшываюць малекулы ДНК у адзінае цэлае. Пасля выдзялення і вывучэння такіх ферментаў стала магчыма стварэнне штучных генет. структур. Рэкамбінантная малекула ДНК мае форму кальца, дзе размешчаны ген (гены) — аб’ект генет. маніпуляцый і вектар (фрагмент ДНК, які забяспечвае размнажэнне ДНК і сінтэз канчатковых прадуктаў жыццядзейнасці генет. сістэмы — бялкоў). Генетычная інжынерыя адкрывае новыя шляхі вырашэння некат. праблем генетыкі, медыцыны, сельскай гаспадаркі. З дапамогай генетычнай інжынерыі атрыманы шэраг біялагічна актыўных злучэнняў: інсулін і інтэрферон чалавека, авальбумін, калаген і інш. пептыдныя гармоны.
Э.В.Крупнова.
т. 5, с. 157
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)