скарыфіка́цыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Перадпасяўная апрацоўка (парушэнне цэласці абалонкі) насення некаторых раслін, каб паскорыць прарастанне. Скарыфікацыя насення канюшыны.
2. Разразанне глебы для ўзмацнення прыгону паветра ў яе. Скарыфікацыя лугавой дзярніны.
3. Правядзенне насечак на скуры.
[Ад лац. scarificare — падрэзваць, рабіць насечкі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спужа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Выклікаць страх, боязь; спалохаць. Я хаваюся за дуб, чакаю, каб спужаць Змітрыка, які паволі крочыць за падводай. Мыслівец. [Гаўрыла:] — А мяне-то чортам ды нябожчыкам ніхто ўжо не спужаў бы. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
счыні́ць, счыню, счыніш, счыніць; зак., што.
1. Зачыніць (пра створкавыя прадметы). Счыніць вароты.
2. Спец. Сумясціць два прадметы, стаўшы такім чынам, каб яны аказаліся на адной лініі з вокам назіральніка і ўтварылі створ (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таўстары́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. З тоўстым рылам. Таўстарылая свіння. / Лаянк. Пра чалавека. О, каб яму [Данілу] ды воля, сіла! Як адплаціў бы ён за здзек Панам, іх [сялян] катам таўстарылым! Без жалю б рэзаў іх і сек. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узаемазале́жнасць, ‑і, ж.
Залежнасць адзін ад другога, узаемная залежнасць з’яў, асоб, арганізацый і пад. Узаемазалежнасць паміж вырабам і збытам тавараў. □ Ёсць .. нормы, якіх чалавек павінен прытрымлівацца, каб стаць чалавекам. Усё знаходзіцца ва ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уздаго́н, прысл. і прыназ.
Разм. Тое, што і наўздагон. Тут чалавек завярнуў у двор, і сабакі, пабрахаўшы нейкі час уздагон, пакінулі яго. Кулакоўскі. А Ліда ледзь атрымалася, каб не свіснуць .. [Максіму] уздагон, па-хлапечаму гучна, задзірыста. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
юдо́ль, ‑і, ж.
Кніжн. уст. Пра месца, дзе пакутуюць, церпяць мукі. О зямля, святая калодніца, Гора, мужнасці, смерці юдоль! Караткевіч. // Жыццё з яго нягодамі і смуткам. [Сімеон-столпнік] забіраўся на слуп, каб быць падалей ад зямной юдолі. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ratio contra vim parum valet
Розум перад/у параўнанні з сілай мала значыць.
Разум перед/в сравнении с силой мало значит.
бел. Сіла ёсць ‒ розуму не трэба. Дурню і Бог дарогу ўступае. Здаровы каню таварыш. Толькі дурань любіць, каб перад ім станавіліся на калені.
рус. Сила ‒ уму могила. Сила есть ‒ ума не надо. Сила ум ломает.
фр. Où force domine raison n’a pas lieu (Где преобладает сила, нет места уму).
англ.
нем. Bei großer Gewalt ist große Narrheit (При большой силе/насилии ‒ большая глупость).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Cancrum recta ingredi doces
Вучыць рака ісці наперад.
Ты учишь рака идти вперёд.
бел. Сеяць пясок на камні. Ухапіць шылам кашы. Не чакай, каб певень яйцо знёс.
рус. В камень стрелять ‒ только стрелы терять. Сеять песок по камню. Дураков учить ‒ что мёртвых лечить.
фр. Peine inutile (Напрасный/бесполезный труд).
англ. You cannot make a crab walk straight (Рака не заставишь идти вперёд). The wind can’t be caught in a net (Ветер сетью не поймаешь).
нем. Verlorene Liebesmühe (Потерянное старание). Sich die Mühe sparen (Экономить усилия).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Мачонік ’мочаны яблык’ (Янк. 2, маз., Жыв. сл.), мачонкі, мачонікі ’мочаныя, салёныя, марынаваныя грыбы’ (полац., Янк. 2, Нар. сл., КЭС, лаг.; Мат. Гом.; уздз., Нар. словатв.), ’ваўнянкі, Lactarius torminosus’ (Сл. ПЗБ; Жд. 1; лаг., Жыв. сл.), брасл. ’шампіньёны’ (Бел. хр. дыял.); лудз. мачонік ’макляк’ (Сл. ПЗБ), мачонка ’скарынка хлеба, размочаная ў страве’ (Юрч.; КЭС, лаг.), ’курыца, намочаная, каб не квактала’ (Касп.), мачонік ’блін’ (астрав., Сцяшк. Сл.), мачонікі ’страва з хлеба, намочанага ў жыжцы другой стравы’ (Касп.). Аддзеепрыметнікавыя ўтварэнні. Да мача́ць, мачы́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)