ко́ркавы​II Kork-; aus Kork;

ко́ркавае дрэ́ва Kórkbaum m -(e)s, -bäume;

ко́ркавы шлем Trópenhelm m -(e)s, -e;

ко́ркавы по́яс Kórkgürtel m -s, -;

ко́ркавая кара́ Kórkbaumrinde f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ча́йны Tee-;

ча́йная планта́цыя Téepflanzung f -, -en;

ча́йнае дрэ́ва Téestrauch m -(e)s, -sträucher;

ча́йны серві́з Téeservice [-vi:s] n -es, -, Téegeschirr n -(e)s;

ча́йная ру́жа Téerose f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АЛКАЛО́ІДЫ

(ад позналац. alcali шчолач + грэч. eidos від),

група прыродных азотазмяшчальных злучэнняў, пераважна расліннага паходжання. Адкрыты ў пач. 19 ст.

Першы выдзелены морфій (марфін) з опію (1806), потым стрыхнін і бруцын, хінін і цынханін, кафеін, нікацін, атрапін і інш. У аснове будовы малекул алкалоідаў ляжыць гетэрацыкл ядра пірыдзіну, піралідзіну, імідазолу, аўрыну і інш. У залежнасці ад будовы алкалоіды класіфікуюць на групы: пірыдзіну (лабелін, нікацін, каніін), трапану (атрапін, какаін), хіналізідзіну (лупінін, цытызін) і інш.

Вядома некалькі тысяч алкалоідаў, з іх у жывёл толькі каля 50. Найб. багатыя алкалоідамі расліны з сям. бабовых, макавых, паслёнавых, казяльцовых, астравых, лебядовых. Колькасць алкалоідаў у тканках раслін звычайна вымяраецца долямі працэнта, рэдка дасягае 10—15% (кара хіннага дрэва). Асобныя алкалоіды спецыфічныя для пэўных родаў і сямействаў раслін, што з’яўляецца іх дадатковай сістэматычнай прыкметай. Лакалізуюцца алкалоіды ў органах раслін, напр., у хіннага дрэва ў кары, у аканіта ў клубнях, у какаінавага дрэва ў лісці. Многія з алкалоідаў у вял. дозах — моцныя яды, у малых — лек. рэчывы (шырока выкарыстоўваюцца ў фармацэўтычнай прам-сці, напр., атрапін, новакаін, кадэін, папаверын, хінін і інш.). Арганізм чалавека і жывёл яны ўзбуджаюць (кафеін, стрыхнін) або паралізуюць (марфін, рэзерпін). Некаторыя алкалоіды выкарыстоўваюць у сельскай гаспадарцы супраць шкоднікаў раслін (напр., анабазін, нікацін і іх сернакіслыя солі) і ў эксперым. біялогіі для вывядзення новых формаў с.-г. раслін (напр., калхіцын).

Літ.:

Орехов А.П. Химия алкалоидов растений СССР. М., 1965;

Мироненко А.В. Метады определения алкалоидов. Мн., 1966;

Лукнер М. Вторичный метаболизм у микроорганизмов, растений и животных: Пер. с англ. М., 1979.

т. 1, с. 262

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Багла́й ’гультай, абібок, лежабок, непаваротлівы чалавек’ (Нас., Бяльк., Інстр. лекс., Др.-Падб., параўн. Гарэц.). Рус. дыял. багла́й ’гультай, дармаед’, укр. багла́й, баглі́й. Фасмер (1, 102) лічыць, што зыходзіць трэба з *багла́й ’кавалак дрэва’ (адносна семантыкі параўн. дуб ’дрэва; дурны чалавек’), і параўноўвае гэта слова з баго́р, рус. бага́й, бага́н ’жардзіна з кручком; доўгая жардзіна’ і г. д. Але ўся гэта група слоў не мае надзейнай этымалогіі. Анышкевіч (Словарь, 64) параўноўвае з серб.-харв. ба̏гља ’звязак сена, саломы’, рум. а se bâhlí ’псавацца, гнісці’. Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

gem

[dʒem]

1.

n.

1) кашто́ўны ка́мень (асаблі́ва рэ́заны, шліфава́ны); кашто́ўнасьць, пэ́рла f.

2) лі́сьцевая пупы́шка f.

2.

v.t.

1) упрыго́жваць, прыбіра́ць кашто́ўнымі камяня́мі

2) распуска́цца (пра дрэ́ва)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Ваніль ’плады трапічнай расліны’ (КТС). З рус. ваниль < франц. vanille ’струк дрэва, з якога атрымліваюць араматычнае рэчыва’, якое да лац. vagina, vaginella ’струк’ (Фасмер, 1, 272; Шанскі, 1, В, 18; Рудніцкі, 1, 308).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рубі́ць ’падшываць край чаго-небудзь; рабіць рубец’, ’будаваць што-небудзь з дрэва, бярвення’, ’здабываць (руду, вугаль)’ (ТСБМ), у выразе рубіць хату/хлеў ’часова без моху складаць сцены будынка з новых бярвенняў’ (капыл., саліг., клец., слуц., З нар. сл.); сюды ж рубну́ць ’секануць’ (ТС). Укр. руби́ти ’падрубаць, падшываць’, рус. руби́ть ’сячы’, н.-луж. rubnuś ’секануць’, в.-луж. rubnuć ’секануць’, чэш. roubiti ’будаваць; рабіць прышчэпку’, славен. róbiti ’падрубаць, падшываць’, серб.-харв. ру̀бити ’тс’, балг. ръ́бя ’абрубаць; рабіць зазубрылі; падрубаць’. Ст.-слав. рѫбити, стараж.-рус. рꙋбити ’будаваць з дрэва; рыхтаваць (ваяра)’ (Сразн., 3, 181–182). Прасл. *rǫbiti, *rǫbati на базе і.-е. *remb‑/*romb‑/*romb‑ ’сячы, рабіць насечку, рубец, шрам’, параўн. літ. rémbėti ’пакрывацца рубцамі; рубцавацца’. Старэйшае значэнне — ’рабіць засечку; рубцаваць’ < ’будаваць’ < ’сячы’ (Чарных, 2, 125). Паводле Трубачова (Ремесл. терм., 149), значэнне ’будаваць з дрэва’ другаснае на базе прасл. *rǫbъ ’край, абрэзаны кавалак’. Гл. руб.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бергамо́т

(іт. bergamotta)

1) вечназялёнае пладовае дрэва сям. рутавых, пашыранае ў Міжземнамор’і, Грузіі, з пладоў якога здабываюць эфірны алей;

2) сорт груш з яблыкападобнымі сакавітымі пладамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

габо́й

(ням. Hoboe, ад фр. hautbois = высокае дрэва)

1) духавы язычковы музычны інструмент, па вышыні гуку сярэдні паміж кларнетам і флейтай;

2) арганны рэгістр язычковай групы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

кака́ва

(ісп. сасао)

1) від тэабромы, з насення якога робяць шакалад; шакаладнае дрэва;

2) парашок з насення гэтай расліны, а таксама прыгатаваны з яго пажыўны напітак.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)