батмагене́з
(ад гр. bathmos = ступень + -генез)
эвалюцыйная канцэпцыя, паводле якой у аснове прагрэсіўнага развіцця жывых арганізмаў ляжыць унутранае імкненне да самаўдасканалення.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
супярэ́чнасць, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Узаемадзеянне супрацьпастаўленых і ўзаемазвязаных сутнасцей як крыніц самаруху і развіцця (спец.).
Дыялектычныя супярэчнасці.
2. Палажэнне, пры якім адно (выказванне, думка, учынак) выключае іншае, не сумяшчальнае з ім.
С. у поглядах.
3. Выказванне або ўчынак, накіраваны супраць каго-, чаго-н.; пярэчанне, супярэчанне; процілегласць.
Супярэчнасці па цане на газ і нафту абвастраюць міжнародныя адносіны.
◊
Дух супярэчнасці — імкненне зрабіць не так, а зусім інакш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
свабодалю́бства, ‑а, н.
Любоў, імкненне да свабоды, да незалежнасці. Купалаву веру ў шчасце краіны жывілі лепшыя якасці народа і перш-наперш яго гераічнае свабодалюбства. Бярозкін. У асобе Несцеркі.. [Лойтэр] хацеў паказаць духоўную перавагу народа над прыгнягальнікамі, яго жыццёвую мудрасць, непрымірымасць да несправядлівасці, паказаць увесь аптымізм і свабодалюбства беларускага народа. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
форс
(фр. force = сіла, вага, значэнне)
самахвальства, франтаватасць, імкненне здзівіць прысутных раскошай, манерамі і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
сепараты́́зм
(фр. séparatisme, ад лац. separatus = аддзелены)
імкненне да аддзялення, адасаблення (напр. палітычны с.); проціл. уніянізм.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
паго́ня, -і, ж.
1. за кім-чым. Праследаванне каго-, чаго-н. з мэтай дагнаць, злавіць.
Кінуцца ў пагоню за кім-н.
2. Чалавек ці звычайна група людзей, якія праследуюць каго-н.
П. бегла па слядах.
3. перан., за кім-чым. Імкненне дабіцца каго-, чаго-н., дасягнуць чаго-н.
П. за прыбыткам.
У выразе: у пагоні за кім-чым, у знач. прыназ. з Т — імкнучыся да каго-, чаго-н.
У пагоні за славай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
патрэ́бнасць, ‑і, ж.
Неабходнасць у чым‑н. Патрэбнасць у харчаванне Патрэбнасць у драўніне. Матэрыяльныя і культурныя патрэбнасці. □ [Лясніцкі:] — Стаць разведчыцай ты зможаш у любы момант, калі гэта спатрэбіцца. А патрэбнасць такая будзе часта, не сумнявайся. Шамякін. // Жаданне чаго‑н., імкненне да чаго‑н. А прывітая інстытутам патрэбнасць аддаваць веды прымушала выступаць, падказваць, вучыць. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ціка́ўнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць цікаўнага. У .. [Вінгеля] была нейкая падатлівасць, мяккасць, своеасаблівая цікаўнасць да ўсяго. Чорны. Людскую цікаўнасць можна лёгка зразумець: не толькі ў былой палескай глухамані, але наогул ва ўсёй Беларусі такія магутныя земснарады працуюць упершыню. Дадзіёмаў.
2. Жаданне, імкненне ўсё ўведаць, убачыць. Некалькі рабочых з цікаўнасцю пазіралі работу вадалазаў. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
афілія́цыя
(ад англ. affiliate = далучацца, устанаўліваць сувязь)
псіх. імкненне чалавека быць сярод людзей; павялічваецца ў час небяспекі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
уніяні́зм
(фр. unionisme, ад лац. unio = аб’яднанне, адзінства)
імкненне да аб’яднання, зліцця (напр. палітычны у.); проціл. сепаратызм.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)