скава́ць сов., в разн. знач. скова́ть;
с. падко́ву — скова́ть подко́ву;
с. сі́лы праці́ўніка — скова́ть си́лы проти́вника;
маро́з ~ва́ў раку́ — моро́з скова́л ре́ку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
шчыпа́ць несов., в разн. знач. щипа́ть;
ш. руку́ — щипа́ть ру́ку;
маро́з ~па́ў шчо́кі — моро́з щипа́л щёки;
аве́чкі ~па́лі траву́ — о́вцы щипа́ли траву́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
уху́тацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Адзецца ў што‑н. цёплае, абгарнуцца, захутацца з усіх бакоў. Дзяўчынка ўхуталася ў старую світку, бо на дварэ трашчаў мароз. Сабаленка. / у перан. ужыв. Лісты на ніжніх галінах шчыльна ўхуталіся асенняй цемрай. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчабяту́н, ‑бетуна, м.
Разм.
1. Птушка-самец, якая ўвесь час, не змаўкаючы, шчабеча.
2. перан. Той, хто многа, безупынку гаворыць. Дзядзька Антось узяў дзіця да сябе. Пад крысом кажуха, у люты мароз, занёс дзядзька шчабетуна ў лагер. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*І́змарась, изморось ’шэрань, іней, намаразь’ (Яруш.). Відаць, са ст.-рус. *изморозь ці пад уплывам рус. и́зморозь, утворанага прэфіксальна-суфіксальным шляхам, як непагадзь, прысцень, узбалаць і г. д. (Сцяцко, Афікс. наз., 273–274). Шанскі (2, I, 35) бачыць у ім прэфіксальнае ўтварэнне ад морозь. Гл. мароз.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
куса́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Мець прывычку кусаць (у 1 знач). Сабака кусаецца. // Кусаць каго‑н. Авадні кусаюцца. // перан. Крыўдзіць, дапякаць чым‑н. Па вяселлі бабы пытаюцца: — Як? Нявестка добра кусаецца? Бічэль-Загнетава.
2. Кусаць адзін аднаго; грызціся (пра сабак, звяроў).
3. перан. Мець уласцівасць раздражняць, пячы скуру (пра крапіву і некаторыя іншыя расліны, а таксама пра вецер, мароз і пад.). Крапіва кусаецца. □ Мама сказала, што позна, што ноч на дварэ, а мароз сёння гэтак кусаецца, гэтак цісне! Брыль. / Пра каляную тканіну або пра вырабы з грубай шэрсці. Зрэбніца .. [Гальяшу] муляла, кусалася. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рыпе́ць, ‑піць; незак.
Утвараць рып, скрыпець. Падлога рыпіць. Боты рыпяць. □ Цягнік грукаў, рыпеў і калываўся, як стары нямазаны воз, спыняўся на кожным паўстанку. Грахоўскі. Рыпіць пад нагамі снег, прыемна пашчыпвае шчокі лёгкі мароз, а ты ідзеш і думаеш... Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; незак.
1. каго-што і на што. Налягаць сваім цяжарам на каго-, што-н.; націскаць.
Ц. нагой на рыдлёўку.
Ц. на кнопку званка.
2. перан. Прыгнятаць, душыць.
Боль ціснуў грудзі.
3. Сціскаць.
Крыгі ціснулі лодку.
Ц. руку.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць цесным, сціскаць цела (пра абутак, адзежу).
Чаравікі ціснуць.
Пінжак цісне ў плячах.
5. перан. Настойваць, дамагацца, напіраць, прымушаць.
На яго ціснулі, прымушалі завяршыць работу.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Мучыць, турбаваць празмернымі цяжкасцямі.
У час вайны людзей ціснуў голад.
7. Прыціскаць, туліць.
Маці ціснула дзіця да грудзей.
8. што. Выціскаць.
Ц. сок з яблык.
Ц. алей.
9. Рабіць (віно, гарэлку) саматужным спосабам; гнаць (разм.).
10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічвацца, узмацняцца (пра мароз, холад).
Мароз цісне.
11. Старацца закончыць, завяршыць якую-н. творчую работу (разм.).
Ц. дысертацыю.
|| наз. ціск, -у, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
паці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.
1. што. Злёгку сціснуць.
П. руку каму-н. (у знак прывітання). П. плячамі (у знак неразумення, здзіўлення крыху прыпадняць плечы).
2. што і на што. Налегчы цяжарам; націснуць.
П. кнопку званка.
П. на дзверы плячом.
3. Увабрацца ў сілу, памацнець.
К вечару паціснуў мароз.
|| незак. паціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 3 знач.).
|| наз. по́ціск, -у, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
лю́тый
1. лю́ты; жо́рсткі; (ярый — ещё) заця́ты;
лю́тый враг лю́ты (жо́рсткі, заця́ты) во́раг;
лю́тый моро́з лю́ты (страшэ́нны) маро́з;
2. (рьяный) прост. заўзя́ты, заця́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)