Вурва́лак ’кусок палена, цурбалак’ (дзярж., З нар. сл.; Нар. сл.). Ад вы́рваць ’адарваць, аддзяліць’ з пераходам ы > у, гл. вы́рвалак ’вялікі кавалак’ (Бяльк.), або урва́ць ’захапіць, адарваць’; параўн. урвала́ ’жарт, каламбур’ (сакольск., Арх. Федар.), што адпавядае польск. kawał ’тс’ (і ’кусок, кавалак’). Параўн., аднак, бурва́лак ’палена і інш.’ (гл.), для якога ўказваюць літоўскую крыніцу (Арашонкава і інш., БЛ, 3, 36), і паралельныя формы гродз. ушва́лак і бушва́лак ’кусок палена’ (Цых., ад *шваліць?), брагін. ушва́рак ’тс’ (Шатал., ад шва́рнуць ’шпурнуць’?) і інш., адносна спарадычнай замены в на б у ізаляваных словах параўн. Машынскі, Kultura, 2, 2, 856, 884.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

асядла́ць, ✂; зак.

  1. гл. сядлаць.

  2. перан. Сесці верхам на каго-, што-н. (разм.).

    • Хлапчук спрытна асядлаў бервяно.

  3. перан. Поўнасцю падпарадкаваць сабе (разм.).

    • Усіх у сям’і асядлала.

  4. перан. Заняць, захапіць (спец.).

    • Пяхота асядлала важную дарогу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

трыумвіра́т

(лац. triumviratus, ад tres, trium = тры + vir = муж)

1) саюз трох палітычных дзеячаў у Старажытным Рыме перыяду заняпаду рэспублікі (I ст. да н. э.), які імкнуўся захапіць вярхоўную ўладу;

2) перан. тры асобы, якія аб’ядналіся для сумеснай дзейнасці.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

scramble [ˈskræmbl] v.

1. кара́скацца, узбіра́цца; праціска́цца, прабіра́цца;

scramble over a wall перала́зіць це́раз сцяну́;

scramble among rocks кара́скацца па ска́лах

2. (for) змага́цца (каб захапіць што-н.);

scramble for one’s living з ця́жкасцямі зарабля́ць на жыццё

3. бо́ўтаць, узбо́ўтваць;

scramble eggs рабі́ць яе́чню-баўту́ху

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

накры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак.

1. гл. крыць.

2. каго-што. Пакрыць, закрыць каго-, што-н. зверху. Н. машыну брызентам.

3. Папасці ў цэль (пры абстрэле, бамбардзіроўцы); знішчыць. Н. праціўніка артылерыйскім агнём.

4. перан. Ахінуць; ахутаць (пра цемру, туман і пад.). Ноч накрыла ўсё навокал.

5. Зрабіць дах, страху. Н. хату шыферам.

6. каго (што). Злавіць, захапіць знянацку на месцы злачынства (разм.). Н. бандытаў.

◊

Накрыць (на) стол — падрыхтаваць стол для яды, паставіўшы ўсё неабходнае.

|| незак. накрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. накрыва́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

налажы́ць¹, -лажу́, -ло́жыш, -ло́жыць; -ло́жаны; зак.

1. што. Палажыць зверху, паверх чаго-н; замацаваць што-н. Н. зверху пліту. Н. павязку. Н. гіпс.

2. што. Зрабіць якую-н. памету, запіс, знак. Н. рэзалюцыю.

3. што і чаго. Кладучы, напоўніць чым-н. Н. воз сена.

4. што. Падвергнуць чаму-н., што абазначана назоўнікам; прызначыць што-н. Н. штраф. Н. спагнанне.

◊

Налажыць галавой (разм.) — прапасці, загінуць.

Налажыць лапу (руку) на што (разм.) — захапіць што-н., падпарадкаваць сабе.

|| незак. накла́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. налажэ́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

нахапа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

1. Захапіць, схапіць многа чаго‑н. [Сынклета Лукічна:] — Не давай [коней]! Амелька будзе па начах сваю сядзібу апрацоўваць... Нахапаўся [зямлі] і на дачку і на сына... Шамякін.

2. перан. Неадабр. Павярхоўна, выпадкова засвоіць што‑н. Нахапацца новых слоў. □ За шмат гадоў работы Бялоцкі нахапаўся сяго-таго з сельскагаспадарчых ведаў. Але ж гэта былі абрыўкі, лахманы, адарваныя часам ад.. навукі. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

угрэ́бці і уграбці́, уграбу, уграбеш, уграбе; уграбём, уграбяце; пр. угроб, уграбла і уграбла, угрэбла і уграбло; заг. уграбі; зак., што.

1. Загрэбці што‑н. куды‑н. Угрэбці салому ў гумно. Угрэбці жар у печ.

2. перан. Разм. Захапіць, прысвоіць што‑н. Пасля таго, як Хурс угроб сабе ў рукі заводзік, ён некалькі дзён і [начэй] праседзеў на ім разам з майстрам. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

захо́пліваць несов.

1. (силой овладевать кем-, чем-л.) захва́тывать;

2. (брать с собой) захва́тывать;

3. (уводить, уносить куда-л.) увлека́ть;

4. застава́ть, захва́тывать, застига́ть;

5. (заставать) захва́тывать, застига́ть;

1-5 см. захапі́ць 1-3, 5, 7

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

nap

I [næp]

1.

v.(-pp-)

1) прыкархну́ць, задрама́ць

2) to catch napping — захапі́ць каго́ зьняна́цку, нечака́на або́ непадрыхтава́ным

2.

n.

дрымо́та f., перасо́нак -ку m.

II [næp]

n.

ворс -у m. (на ткані́не)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)