уве́сь, усяго́,
1. Вызначае што‑н. як непадзельнае, узятае ў поўным аб’ёме; цэлы.
2.
3.
4.
5. З некаторымі назоўнікамі з прыназоўнікамі «з», «у» (ва), «на» утварае ўстойлівыя прыслоўныя словазлучэнні, якія паказваюць на паўнату, інтэнсіўнасць, сілу праяўлення якога‑н. дзеяння.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЙНА́ РАСІ́І З РЭ́ЧЧУ ПАСПАЛІ́ТАЙ 1654—67,
вайна, распачатая расійскім царом Аляксеем Міхайлавічам за землі Смаленшчыны, Беларусі, Украіны і Літвы. Для пачатку вайны царскі ўрад выкарыстаў спрыяльныя для яго абставіны: Рэч Паспалітая была аслаблена ў выніку
У маі 1654
У маі 1655 пачалася 2-я кампанія гэтай вайны.
Землі Смаленшчыны, Беларусі і Літвы былі ўключаны ў склад
У 1656—58 ва
3.5.1660 Рэч Паспалітая заключыла мір са Швецыяй і змагла ўсе свае войскі кінуць супраць
Літ.:
Гісторыя Беларускай ССР. Т. 1.
Мальцев А.Н. Россия и Белоруссия в середине XVII в. М., 1974;
Абецедарский Л.С. Белоруссия и Россия: Очерки
Сагановіч Г. Невядомая вайна, 1654—1667.
Morzy J. Kryzys demograficzny na Litwie I Białorusi w 2 połowie XVII wieku. Poznań, 1965.
А.П.Грыцкевіч
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ад,
Спалучэнне з прыназоўнікам «ад» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца пры абазначэнні месца, прадмета, ад якіх пачынаецца рух, перамяшчэнне каго‑, чаго‑н.; прыназоўнік «ад» у такім знач. процілеглы прыназоўнікам «да» і «к».
2. Ужываецца пры абазначэнні месца, якое з’яўляецца зыходным пунктам пры вызначэнні месцазнаходжання чаго‑н.
3. Ужываецца ў значэнні прыназоўнікаў «каля», «збоку», «непадалёку», пры абазначэнні прадмета, на мяжы з якім адбываецца дзеянне.
Часавыя адносіны
4. У спалучэнні з назоўнікам, які мае часавае значэнне, паказвае на момант, з якога пачынаецца якое‑н. дзеянне, стан і пад.
5. Пры паўтарэнні назоўніка з часавым значэннем утварае прыслоўныя спалучэнні, якія ўказваюць на характар працякання дзеяння — перыядычнасць, паслядоўнасць, нарастанне інтэнсіўнасці яго і пад.
6. Ужываецца пры абазначэнні прыкметы прадмета паводле часу яго ўзнікнення.
Аб’ектныя адносіны
7. Ужываецца пры абазначэнні прадмета, асобы, з’явы, ад якіх выходзіць што‑н.
8. Ужываецца пры назве прадмета, ад якога аддзяляецца што‑н.
9. Ужываецца пры назвах прадметаў, з’яў і пад., ад якіх пазбаўляюцца, якія ліквідуюцца дзеяннем, выражаным кіруючым словам.
10. Ужываецца пры абазначэнні з’явы, стану, супраць і для папярэджання якіх выкарыстоўваецца што‑н.
11. Ужываецца пры абазначэнні грамадскага асяроддзя, арганізацыі, ад імя якіх дзейнічае, выступае хто‑н.
12. Ужываецца пры абазначэнні прадмета, асобы, з’явы, з якімі супастаўляюцца другія, падобныя да іх.
Адносіны параўнання
13.
Азначальныя адносіны
14. Ужываецца пры вызначэнні цэлага, асобнай часткай якога з’яўляецца прадмет, названы кіруючым назоўнікам.
15. У спалучэнні з лічэбнікам і прыназоўнікам «да» і другім лічэбнікам ужываецца пры вызначэнні велічыні, узросту, вагі, якія абмяжоўваюць што‑н.
Адносіны прыналежнасці
16. Ужываецца пры вызначэнні сферы дзейнасці асобы, названай кіруючым назоўнікам.
Прычынныя адносіны
17. У спалучэнні з назоўнікамі, якія вырашаюць пачуцці, перажыванні, фізічныя адчуванні, ужываецца пры абазначэнні прычыны якога‑н. дзеяння або стану.
18. Ужываецца пры выражэнні падставы, матывіроўкі дзеяння або стану, названага кіруючым словам.
Адносіны спосабу дзеяння
19. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні спосабу працякання дзеяння.
20. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні ўзаемадзеяння асоб або прадметаў.
21. Ва ўстойлівых прыслоўных спалучэннях ужываецца пры абазначэнні прадмета, з якім проціпастаўляецца другі прадмет.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стаць, стану, станеш, стане;
1. Ступіўшы на якое‑н. месца або куды‑н., спыніцца; размясціцца ў вертыкальным становішчы.
2. Падняцца на ногі, устаць.
3. Узяцца за якую‑н. работу, распачаць якую‑н. дзейнасць, звязаную са знаходжаннем на нагах.
4. Запыніцца, спыніць рух (пра чалавека, жывёлу, калёсы і пад.).
5. Перастаць працаваць, дзейнічаць (пра механізмы, заводы, фабрыкі і пад.).
6. Замерзнуць (пра раку).
7. З’явіцца, падняцца над зямлёй, гарызонтам.
8. Часова размясціцца дзе‑н. (на адпачынак, пастой, стаянку).
9.
10.
11. Памясціцца, размясціцца на якім‑н. месцы (пра прадметы).
12. Узнікнуць, з’явіцца.
13. Адбыцца, здарыцца, зрабіцца.
14. Заступіцца за каго‑н.
15. Замяніць каго‑н. у чым‑н.
16.
17.
18. Ужываецца ў саставе выказніка ў значэнне зрабіцца кім‑, чым‑н.
19. Выкарыстоўваецца ў саставе дзеяслоўнага выказніка ў значэнні дзеяслова «пачаць».
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВІ́ЛЬНЮС
(Vilnius; да
горад, сталіца Літвы. Размешчаны на
На думку
З канца 1980-х
Цэнтр горада мае рэгулярную, новыя раёны — радыяльна-змешаную планіроўку. Стары горад (
У Вільнюсе знаходзяцца
З 14
Літ.:
Архитектура Вильнюса: [Альбом]. Вильнюс, 1982.
Ю.Шаўцоў (гісторыя пасля 1939), С.В.Харэўскі (архітэктура,
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
за 1,
Спалучэнне з прыназоўнікам «за» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
Часавыя адносіны
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Аб’ектныя адносіны
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Прычынныя адносіны
22.
23.
Мэтавыя адносіны
24.
Колькасныя адносіны
25.
26.
Акалічнасныя адносіны
27.
Азначальныя адносіны
28.
29.
за 2,
У падтрымку, на карысць каго‑, чаго‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
меда́ль, -ля́
◊ адваро́тны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пад,
Спалучэнне з прыназоўнікам «пад» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Часавыя адносіны
9.
Аб’ектныя адносіны
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Азначальныя адносіны
16.
Параўнальныя адносіны
17.
18.
19.
Адносіны спосабу дзеяння
20.
Прычынны я адносіны
21.
Мэтавыя адносіны
22.
23.
Адносіны прыблізнасці
24.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
go2
1. ісці́, хадзі́ць; е́хаць;
go by car/bus/train е́хаць машы́най/аўто́бусам/цягніко́м;
go by air ляце́ць самалётам;
go by sea плыць мо́рам;
go on foot ісці́ пе́шшу
2. выхо́дзіць, адыхо́дзіць; выязджа́ць, ад’язджа́ць;
3. працава́ць, дзе́йнічаць (пра механізмы, машыны
4. рабі́цца, станаві́цца (звычайна азначае змену ў горшы
5. (at)
1) энергі́чна ўзя́цца за што
2) кі́дацца на каго́
6. (by)
1) прахо́дзіць, міна́ць (пра час);
as the years go by з ця́гам ча́су;
2) дзе́йнічаць (згодна з чым
go by the rules трыма́цца пра́вілаў;
7. (for)
1)
2) падаба́цца;
3) спрабава́ць атрыма́ць або́ вы́йграць што
4) ты́чыцца, даты́чыцца;
8. (into)
1) увахо́дзіць;
2) уніка́ць; растлума́чваць; разгляда́ць;
9. (through)
1) перажыва́ць; перано́сіць;
2) прагляда́ць; правяра́ць;
3) патра́ціць;
4) быць прыня́тым (пра закон, план
5) (with) здзе́йсніць; I can’t go through with the plan. Я не магу здзейсніць гэты план.
10. (with) падыхо́дзіць, пасава́ць;
11. (without) абыхо́дзіцца (без);
♦
it goes without saying само́ сабо́й зразуме́ла;
be going to do
go about
1. займа́цца;
2. пачына́ць;
3. хадзі́ць (пра чуткі);
go ahead
1. пачына́ць;
2. праця́гваць; Work is going ahead. Работа працягваецца.
go along
1. ісці́, ру́хацца
2. праця́гваць
3. (with) згаджа́цца; падтры́мліваць;
go around
1. быць распаўсю́джаным (пра хваробы);
2. (with) сустрака́цца; вадзі́цца;
go back
1. вярта́цца
2. браць пача́так;
3. (on) паруша́ць (абяцанне, дагавор і да т.п);
go down
1. зніжа́цца; ру́хацца ўні́з;
2. тану́ць;
3. увайсці́ ў гісто́рыю, захава́цца ў вяка́х;
4. (with)
5. : She went down on her knees. Яна ўкленчыла.
go in
1. схава́цца за хма́ру (пра сонца, месяц)
2.
go in for a competition браць удзе́л у ко́нкурсе
3. (for) займа́цца; захапля́цца;
go off
1. узарва́цца; стрэ́ліць;
2. пачу́цца (пра званок, гудок
3. пагарша́цца;
4. адключа́цца;
5.
6. (with)
go on
1. адбыва́цца;
2. праця́гваць; праця́гвацца;
3. прахо́дзіць, міна́ць (пра час);
4. пача́ць дзе́йнічаць; уключа́ць, уключа́цца;
5.
♦ Go on (with you)!
be going on with
go out
1. выхо́дзіць з до́му (асабліва для ўцехі, забаў);
2. вы́ехаць, пае́хаць (звычайна далёка ці на доўгі час);
3. (рэгуля́рна) сустрака́цца, ба́віць час (з кім
4. ту́хнуць, га́снуць (пра агонь, святло)
5. выхо́дзіць з мо́ды
6. быва́ць на лю́дзях/у кампа́ніі;
go over
1. агляда́ць; правяра́ць;
go over the account прагляда́ць раху́нкі
2. паўтара́ць;
3. (to) пайсці́, схадзі́ць;
4. (to) перае́хаць;
5. перайсці́;
go round
go under
1. тану́ць
2. гі́нуць;
go up
1. узраста́ць; павялі́чвацца;
2. падніма́цца, падыма́цца;
3. будава́цца;
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
па I
1. с
2. с
3. с
4. с
5. с
6. с
7. с
8. с
9. с
10. с
11. с
12. с
13. с
14. с
15. с
16. с
17. с
па II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)