◎ По́ўжык 1 ’птушка’ (Мат. Гом.). Можна меркаваць, што маецца на ўвазе попаўзень ’птушка Cerphia familiaris L.’, якая ўмее хутка і спрытна поўзаць па ствале дрэва, рус. поползень, польск. pełzacz, чэш. plhaček. Ад поўзаць (гл.). Верагоднае назва набыла такое фанетычнае афармленне пад уплывам слова жэўжык.
◎ По́ўжык 2 ’жэўжык’ (Мат. Гом.). Ад поўзаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раскарані́цца ’абзавесціся сям’ёй’ (Сл. ПЗБ). Відаць, ад карані́цца ’разрастацца, укараняцца’, параўн. ст.-бел. корень, якое акрамя значэння ’корань’, мела таксама значэнне ’племя, род’ (Ст.-бел. лексікон). Важна адзначыць, што роднасная форма літ. *keróti значыць не толькі ’пускаць карані’, але і ’разрастацца ўшыркі’, ’выпускаць новыя галіны (пра наземную частку дрэва, куста)’. Гл. ко́рань.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руне́ць ’узыходзячы, зелянець (звычайна пра азімыя пасевы)’ (ТСБМ), ’цвісці (пра дрэва)’ (ст.-дар., Нар. сл.), руні́цца ’усходзіць, зелянець’ (ТС). Адсубстантыўны дзеяслоў ад рунь (гл.). Сюды ж, відаць, руно́ ’хвароба жывёлы’, параўн.: “калі вясной рунела елка і сасна, дабытак западаў на асаблівую хваробу, “руно”, ад якой не было ратунку” (беласт., Ніва, 1975, 19 касір.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́вараты ’частка поля, сервітут’ (Сержп., Грам.), су́вороты ’папярочныя разоры на канцах нівы’ (пін., Нар. лекс.), су́вороты ’канец ворнай паласы, дзе разварочваецца плуг’ (стол., Выг.), су́варат, су́варата ’заварот у канцы загона’ (ЛА, 2). Да су- і ворат: вараціць (гл. варочаць), параўн. суварат ’яма ад выварачанага з коранем дрэва’ (Нар. Гом.), чэш. дыял. súvraťi ’паварот’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
слете́ть сов., в разн. знач. зляце́ць, мног. пазлята́ць;
воро́ны слете́ли с гря́док варо́ны зляце́лі (пазлята́лі) з гра́дак;
лист слете́л с де́рева ліст зляце́ў з дрэ́ва;
ша́пка слете́ла с головы́ ша́пка зляце́ла з галавы́;
неча́янно слете́ло с языка́ незнаро́к зляце́ла з языка́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
капіля́ры
(лац. capillaris = валасяны)
1) трубкі з вузкім унутраным каналам;
2) усякія невялікія вузкія каналы (напр. поры глебы, дрэва);
3) найдрабнейшыя крывяносныя і лімфатычныя сасуды, якія пранізваюць органы і тканкі ў большасці жывёл і чалавека.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
эўкалі́пт
(н.-лац. eucalyptus, ад гр. eu = добра + kalyptos = пакрыты)
вечназялёнае дрэва сям. міртавых, пашыранае ў тропіках і субтропіках; хутка расце і дасягае вялікіх памераў; змяшчае эфірныя алеі, якія выкарыстоўваюцца ў медыцыне, парфумерыі і тэхніцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
забра́цца сов., в разн. знач. забра́ться;
з. на верхаві́ну дрэ́ва — забра́ться на верху́шку де́рева;
з. ў гушча́р ле́су — забра́ться в гу́щу ле́са;
з. ў ла́гер во́рага — забра́ться в ла́герь врага́;
з. на край све́ту — забра́ться на край све́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
перапалі́ць сов., в разн. знач. переже́чь;
п. вяро́ўку — переже́чь верёвку;
п. электры́чную ля́мпачку — переже́чь электри́ческую ла́мпочку;
п. ко́фе — переже́чь ко́фе;
п. усе́ дро́вы — переже́чь все дрова́;
п. дрэ́ва на ву́галь — переже́чь де́рево на у́голь;
п. бензі́н — переже́чь бензи́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Ex uno flore trahitur bene melque venenum
3 адной кветкі здабываюць і мёд і атруту.
Из одного цветка добывают и мёд и яд.
бел. Адны вочы і плачуць і смяюцца. 3 аднаго дрэва і крыж і палата.
рус. Нет розы без шипов, нет пчёлки без жальца. Хорош цветок, да остёр шипок. Из одного дерева икона и лопата. Из одного гнезда сокол и ворона вывелись.
фр. Il n’y a pas de roses sans épines (Нет роз без шипов).
англ. No rose without a thorn (Нет роз без шипов). Every white has its black (На каждое белое есть чёрное). There is no wheat without chaff (Нет пшеницы без жмыха). No sweet without some bitter (Нет сладкого без горького).
нем. Keine Rose ohne Dorn (Нет розы без шипа).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)