забыццё, ‑я, н.
1. Страта ўспамінаў аб кім‑, чым‑н. Героям няма забыцця. □ Дні адплывалі ў забыццё, Міналі зімы, леты. Прынеслі іншае жыццё У край глухі Саветы. Смагаровіч.
2. Стан непрытомнасці, трызнення. Малая стогне і ўсхліпвае. І зноў забыццё, толькі хуткае дыханне і доўгія вейкі на заплюшчаных вачах. Брыль.
3. Стан дрымоты; паўсон. Зноў наплывала забыццё, і самі павольна сплю[шчв]аліся вочы. Галавач.
4. Стан глыбокай задуменнасці, адлучанасці ад усяго навакольнага. [Пятро Мікалаевіч] доўга сядзеў у забыцці на калодцы, да болю сціскаючы рукамі галаву. Данілевіч. Ад вулічнага спакою прыйшло лёгкае забыццё. Вінцусь не адганяў гэтага забыцця, нават рад быў яму. Галавач.
5. Стан моцнага душэўнага ўзрушэння, калі чалавек перастае кантраляваць свае дзеянні. [Аляксей] ляжаў у шалёным забыцці і са злосцю думаў, што трымае сябе вельмі брыдка. Карпаў. [Лявон Жалейка] быў нібы ў нейкім забыцці, да ўсяго абыякавы, гатовы і сабе ўсадзіць нож у сэрца. Гурскі.
•••
Аддаць забыццю гл. аддаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аплята́ць 1. Гл. плесці.
Аплята́ць 2 ’прагна есці’. Рус. уплета́ть і оплета́ть, укр. оплітати ’тс’. Магчыма, звязана з народным выкарыстаннем аплеценых гаршкоў, параўн. аплятанік ’гліняны гаршчок, аплецены дротам’ (Інстр. I), аплятаць гаршчок ’закончыць яго’ (У. А. Міцкевіч, вусн. паведамл.). Магчыма, звязана з плоць ’цела’, параўн. рус. сіб. плетево ’стан, талія чалавека’ > *оплетати ’набываць плоць, стан’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ра́ніць 1 ’параніць’ (ТСБМ, Стан., Сл. ПЗБ), ра́ніцца ’атрымаць раненне’ (ТС), ст.-бел. ранити ’раніць’. Гл. рана 1.
Ра́ніць 2 ’сцвярджаць, што яшчэ рана’ (Нас.), ра́ніцца ’прыходзіць, рабіць раней вызначанага часу’ (Нас., Касп.; ашм., Стан.), сюды ж, магчыма, рані́ць ’не ў тэрмін нарадзіць’ (Сл. ПЗБ), рані́цца ’рана што-небудзь рабіць’ (там жа). Гл. рана 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вымята́цца
1. груб sich pácken; sich drücken;
вымята́йся адсю́ль! mach, dass du fórtkommst!; hau ab!;
2. зал. стан (áus)gekéhrt wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ператвара́цца sich verwándeln; sich úmgestalten (перайначыцца); wérden zu (D) (рабіцца); áus¦arten vi (s) (у што-н in A) (у адмоўны стан)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
фу! выкл.
1. (выражае дакор, прыкрасць, пагарду) pfui!;
фу!, яка́я брыдо́та! pfui, wie ékelhaft!;
2. (выражае стан стомленасці, палёгкі) uff! puh!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
праця́гвацца
1. (доўжыцца) dáuern vi, fórtdauern vi, ándauern vi; währen vi; sich hínziehen*; vor sich géhen*;
2. зал. стан fórtgesetzt [fórtgeführt] wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
прыма́цца
1. зал. стан akzeptíert [ángenommen, éingenommen, entgégengenommen, gehálten] wérden;
2. с.-г. (пра расліны) Wúrzel fássen;
3. мед (пра прышчэпку) éine pósitive [-və] Reaktión zéigen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
разрэ́джванне н
1. (дзеянне) Verdünnen n -s; Verwässern n -s;
2. (стан) Verdünnung f -, -en; Verflüssigung f -, -en; Verwässerung f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ *Пала́дак, поладок ’добры стан спраў, лад’, поладком ’ладам, па-добраму’ (ТС). Афіксальны дэрыват ад паладзіць ’наладзіць’ < ладзіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)