Варзе́каць ’размазваць што-небудзь густое’ (Бяльк.). Параўн. рус.варза́кать ’рабіць што-небудзь наспех, сяк-так; пагана, неахайна пісаць’, ва́рза́ть ’пэцкаць’. Словы няяснага паходжання (як часта наогул экспрэсіўныя). Шахматаў (ИОРЯС, 7, 2, 333) меркаваў пра сувязь з рус.во́рзать ’паспешліва хлябаць’. Ільінскі (ИОРЯС, 16, 4, 20) параўноўвае з рус.вара́згать ’тс’. Але ўсё гэта не робіць паходжанне слова ясным. Параўн. Фасмер, 1, 275. Але параўн. таксама і ўкр.варзя́кати, верзя́кати ’балбатаць, вярзці’ (да семантыкі параўн. рус.вара́кать ’дрэнна рабіць, пэцкаць; балбатаць абы-што, вярзці’) — бясспрэчнае ўтварэнне ад верзти́ ’вярзці’ (да *vьrz‑ ’плесці’). Да іран. сувязей рус. слоў гл. Абаеў, Этимология, 1966, 246.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пакрывацца, насычацца фарбай.
Сцены добра фарбуюцца.
2. (1 і 2 ас. звычайна на ўжыв.). Пэцкаць сабой (пра што-н. нетрывала афарбаванае, пра свежую фарбу).
Дзверы яшчэ фарбуюцца.
3. Падмалёўваць вусны, твар, валасы (разм.).
|| зак.пафарбава́цца, -бу́юся, -бу́ешся, -бу́ецца; -бу́йся (да 1 і 3 знач.), вы́фарбавацца, -буюся, -буешся, -буецца; -буйся (да 1 і 3 знач.), афарбава́цца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -бу́ецца (да 1 знач.) інафарбава́цца, -бу́юся, -бу́ешся, -бу́ецца; -бу́йся (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вараскацца ’пэцкацца’ (Мядзв.). Фасмер (1, 273) услед за Ільінскім (ИОРЯС, 16, 4, 19 і наст.) параўноўвае з рус.дыял.варызгать ’пэцкаць’. Рудніцкі (1, 313) лічыць укр.вараскати ’пераварочваць’ кантамінацыяй укр.вертати і ўкр.тараскати. Варыянты гэтага дзеяслова гл. у артыкуле варакуза.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паварза́ ’паціху’ (Сцяшк. Сл.). Цёмнае слова. Магчыма, дэрыват ад дзеяслова *паварзаць, да якога можна як паралелі прывесці варзекаць (гл.), а таксама смал.варзбпать ’пэцкаць; марудна рабіць нешта’, варзбпаться ’пэцкацца; марудзіцца з выкананнем якой-н. працы’. Далейшыя сувязі гл. пад варзекаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
grime
[graɪm]1.
n.
бруд, які́ глыбо́ка ўе́ўся (асабл. у ску́ру)
2.
v.t.
мо́цна пэ́цкаць
Walls were grimed with smoke — Сьце́ны пачарне́лі ад ды́му
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Бадзя́ць ’пэцкаць, валачыць’ (Др.-Падб.), ’неахайна адносіцца, насіць (адзенне, абутак)’ (Янк. Мат.). Не вельмі яснае слова. Можна выказаць дагадку аб сувязі з бадзя́цца, бада́ццэ (гл.), дакладней, аб паходжанні гэтых дзеясловаў ад агульнай асновы бад‑ (< обад‑ < об‑вад‑; *vaditi ’перашкаджаць’ → ’рабіць дрэнна, псаваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Базграні́на ’ўсялякая ўсячына, мешаніна’, лухта, бязглуздзіца’ (Нас.). Запазычанне з польск.bazgranina ’каракулі, мазня’ (bazgrać ’незразумела пісаць, пэцкаць паперу’; у польск. мове гэта наватвор з XVIII ст., паходжанне яго няяснае, гл. Брукнер, 18; Слаўскі, 1, 29; вельмі няпэўна Махэк₂, 49: пераробка слова skrabač).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Захмандра́ць ’запэцкаць’ (Нас.). Няясна. Ці не памылка чытання, замест захлюндраць: хлю́ндра ’неахайны чалавек (жанчына)’ фіксавалася неаднаразова (Нас., Касп., Шат., Яўс.; навагр., З нар. сл.; в.-дзвін., Шатал.) і этымалагізавалася (Шат., 295) з польск.flondra, flundra. Насовіч дае хлю́ндрыць ’пэцкаць’, вытворнае ад хлю́ндра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
slime
[slaɪm]1.
n.
1) лі́пкая гразь, бруд -у m., мул -у m., глей -ю m.
2) сьлізь f.
2.
v.t.
пакрыва́ць сьлі́зьзю, пэ́цкаць гра́зьзю
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
smut
[smʌt]1.
n.
1) са́жа f.; бруд -у m.
2) бру́дная пля́ма
3) непрысто́йнасьць f.
4) Bot. іржа́f.
2.
v.
пэ́цкаць (-ца) іржо́ю
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)