◎ Лаба́тка ’бязрогая карова’ (Нар. сл., Сл. паўн.-зах., Мат. Маг.). Рэгіянальнае ўтварэнне ад прым. лсібат‑ая і суф. к‑а (Сцяцко, Афікс. наз., 113). Параўн. таксама рус. пск. лоба‑ тик ’лабастая скаціна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перала́сы: перала́ссая карова ’пярэстая, у палосы’ (бабр., ЛА, 1). У выніку кантамінацыі лексем пярэ́сты і пяля́сы ’з белымі палосамі на чорным фоне ці з чорнымі на светлым’ (Нас.). Параўн. яшчэ перапялёсы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлу́шка-тлу́шка — прывабліванне каровы або цялушкі (пін., Дразд.). З рэдукцыяй першага складу ад мясцовага тэлу́шка або тылу́шка ’карова, цялушка’ (Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.), параўн. телу́х ’падзыўное слова для каровы, пераважна маладой’ (Растарг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапялёсы ’паласаты, у папярочныя палосы рознага колеру ці масці’ (Др.-Падб., Мядзв., Гарэц.; барыс., Шн. 2; маладз., > Інк. Мат.), ’пярэсты’ (шальч., паст., Сл. ПЗБ), перапяўшы ’тс’ (Нас.), піріпялёсый ’рабы’ (Бяльк.), піряпяяёсыя, перепелёсыя, перапяяясая ’пярэстая (карова)’ (касцкж., калінк., добр., клім., ЛА, 1); перапялёсты ’кабан ці свіння з папярочнымі палосамі’ (Шат.), ’чорны вол ці карова, у якіх чэрава і бокі белыя’ (ашм., Стан.), пірапялосты ’чырвоная ці чорная жывёла, у якой упоперак праз спіну ідзе белая паласа’ (Варл.). Да пера- і нябёсы, пнлясы (гл.); параўн. перапалосы, перапаяем
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапя́сы ’пярэсты (вол, карова)’ (мазыр., ЛА, 1), ’масць вала, кабана’ (Янк. 2). З перапялясы ’з доўгімі палосамі’ (Нас.) (гл.) з менай ‑ля‑ на ‑я‑ пад уплывам лексемы пояс ’пас. паласа’. Параўн. таксама перапалосы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наброд ’валацуга, заходжы падазронага выгляду’ (Бяльк.), ’зброд’: Наброд карова, глядзі і ня ўледзіш (Юрч. Фр. 3: ’шкадлівая’), наброды ’прыезджы чалавек, сям’я’ (мсцісл., Янк. 1), набродны ’прыблудны’ (рэчыц., Нар. сл.), рус. набро́д ’навалач’. Ад набрысці, брысці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
капу́снік, ‑у і ‑а, м.
1. ‑у. Разм. Агарод, поле, засаджанае капустай. Маці ў капусніку была, .. капусту палола там. Ставер.
2. ‑у, зб. Разм. Капуснае лісце. Наламаць капусніку. □ Пасярод двара стаяла карова і ела з кучы капуснік. Чорны.
3. ‑а; перан. Вечарынка ў акцёраў, студэнтаў і інш. з самадзеннымі нумарамі жартаўліва-парадыйнага характару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Вельмі змерзнуць. Моцны мароз даваў сябе адчуваць: зусім скалелі ногі. Лынькоў. Усе скалелі, але ж трэба было сядзець у цесных і сырых акопах і чакаць. Новікаў.
2. Разм. груб. Памерці, сканаць. Карову не павядзеш па баразне, карова павінна малако даваць, каб самому з голаду не скалець. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спа́дчыннік, ‑а, м.
Тое, што і наследнік. Андрэй стаў адзіным памочнікам у бацькі і спадчыннікам пакрыўленай хаціны, дзіравага хлеўчыка, у якім стаялі старая аднавокая кабыла ды карова Лысуха, і пунькі, што служыла адначасова і гумном. Хадкевіч. Нарадзіўся сын. Спадчыннік. Нарадзіўся Даніла, сын Акіма і ўнук Пятра, а праўнук Севярына і пранашчадак Глеба. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпусці́ць, -ушчу́, -у́сціш, -у́сціць; -у́шчаны; зак.
1. каго (што) і да каго. Дапусціць да злучкі, да ссання малака (спец.).
П. жарабка.
П. цяля да каровы.
2. што і чаго. Выпусціць затрыманае.
Карова малака не прыпусціла.
3. Пабегчы хутчэй (разм.).
П. наўздагон.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць ісці з большай сілай (разм.).
Дождж прыпусціў.
5. што. Зрабіць шырэйшым, даўжэйшым (спец.).
П. сукенку ў падоле.
|| незак. прыпуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. пры́пуск, -а, м. (да 1 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)