прасо́дыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Сістэма вымаўлення націскных і ненаціскных доўгіх і кароткіх складоў у мове.
2. Вучэнне аб суадносінах складоў у вершы; вершаскладанне.
[Грэч. prosōdia — націск, прыпеў.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эвалю́цыя, -і, ж.
Працэс павольнага паступовага змянення каго-, чаго-н. ад аднаго стану да другога, у тым ліку працэс бесперапыннага колькаснага змянення каго-, чаго-н., які прыводзіць да якаснага змянення.
|| прым. эвалюцы́йны, -ая, -ае.
Эвалюцыйнае развіццё.
○
Эвалюцыйнае вучэнне — тэорыя аб паходжанні і развіцці жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
антало́гія 1, ‑і, ж.
Зборнік выбраных твораў, часцей за ўсё вершаў, якія належаць розным аўтарам. Анталогія беларускай паэзіі. Анталогія беларускай народнай песні.
[Ад грэч. anthologia — букет кветак (назва зборнікаў выбраных твораў старажытнагрэчаскай паэзіі).]
антало́гія 2, ‑і, ж.
У дамарксісцкай філасофіі — метафізічнае вучэнне аб асновах быцця, якое цалкам супрацьпастаўляецца гнасеалогіі і логіцы; у марксісцкай філасофіі — вучэнне аб аб’ектыўнай дыялектыцы матэрыяльнага свету, заснаванае на яго навуковым пазнанні і звязанае з гнасеалогіяй і логікай.
[Ад грэч. ōn, ontos — існае і logos — вучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэі́зм, ‑у. м.
Рэлігійна-філасофскае вучэнне (17–18 стст.), якое прызнае бога першапрычынай, тварцом свету, але адмаўляе яго ўмяшанне ў з’явы прыроды і грамадскага жыцця.
[Ад лац. deus — бог.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
індэтэрміні́зм, ‑у, м.
Ідэалістычнае філасофскае вучэнне, якое адмаўляе ўсеагульную прычынную залежнасць з’яў прыроды, грамадства, мыслення і прызнае наяўнасць беспрычыннай выпадковасці і абсалютнай «свабоды» чалавечай волі.
[Ад лац. in — не, без і determinare — вызначаць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
натурфіласо́фія, ‑і, ж.
Філасофія прыроды, вучэнне, якое спрабавала даць закончаную сістэму ведаў аб прыродзе, грунтуючыся не на доследных даных навук, а на абстрактных прынцыпах філасофіі.
[Ням. Naturphilosophie.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піфагарэ́йства, ‑а, н.
Гіст. Вучэнне старажытнагрэчаскага філосафа Піфагора, які лічыў, што лік ёсць сутнасць усіх рэчаў, а Сусвет з’яўляецца гарманічнай сістэмай лікаў і іх адносін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэлеало́гія, ‑і, ж.
Рэлігійна-ідэалістычнае вучэнне, паводле якога ўся гісторыя свету з’яўляецца здзяйсненнем наперад вызначанай богам мэты і ўсё ў развіцці прыроды і грамадства мэтазгодна.
[Ад грэч. télos — мэта, канец і logos — вучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распаўсю́дзіць сов., в разн. знач. распространи́ть;
р. вучэ́нне — распространи́ть уче́ние;
р. пах — распространи́ть за́пах;
р. літарату́ру — распространи́ть литерату́ру;
р. чу́тку — распространи́ть слух
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Тэо́рыя ‘навука, абагульненыя палажэнні, сістэма ідэй’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт., Пятр.). Запазычана з заходнееўрапейскіх моў праз польск. teoria ‘тс’, якое з лац. theoria, што, у сваю чаргу, з грэч. θεοριᾶ ‘назіранне, меркаванне, вучэнне’ (Фасмер, 4, 43; ЕСУМ, 5, 43).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)