Забабо́ны ’прымхі’. Рус.дыял.смал., бранск., прыбалт., паўн.-дзвін., урал.забабо́ны, укр.забобо́ни, польск.zabobon, славац.zabobonky (Калал) ’тс’. Ст.-рус.забабоны (XVII ст.) ’тс’. Параўн. укр.бобони ’забабоны’ (Жэлях.), славац.bobony ’тс’ (Калал), серб.-харв.забоњити, бобоњити ’гучаць, балбатаць’, забоњити ’пачаць балбатаць, гучаць’, ст.-чэш.bobonek, pobonek ’забабоннае дзеянне’. Паводле Бернекера (1, 36–37), Фасмера (2, 70), гукапераймальнага характару (параўн. балбатаць, ням.bebeln, ст.-грэч.βαβάξω ’балбатаць’). Гэта прынялі Мартынаў–Міхневіч (Маладосць, 1969, 4, 136), указваючы на паралель балабоніць. Махэк₂ (58–59) высоўвае думку аб сувязі са ст.-чэш.boniti, дзе *bon‑ з ‑mon (параўн. корань *men, *mьn у памяць, помню) і прэфіксам po‑, што пераўтварыўся ў bo‑. Коген (УЗ БГУ, 1, 191, 192) указвае на падваенне кораня ба/бо, што адзначаецца ў слове байка1 (гл.). Магчыма, што паміж гукаперайманнем і ўтварэннем слова bobniti сапраўды трэба адзначыць пераходны этап, калі *bo, *bol мела значэнне ’гаварыць’, таму магчыма аб’яднанне названых думак. Сцвярджэнне Брукнера (643) пра польск. паходжанне ўсх.-слав. форм непераканаўчае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
verzápfen
vt
1) змацо́ўваць шыпа́мі
2) прадава́ць распі́вачна
3) цадзі́ць
4) разм.балбата́ць
dúmmes Zeug ~ — не́сці лухту́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
blab
[blæb]
-blabbed, -bbing
1.
v.
выдава́ць сакрэ́т, балбата́ць, мало́ць языко́м
2.
n.
1) балбатня́f., пустасло́ўе n.
2) балбату́н -а́m., балбату́ха f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
cackle
[ˈkækəl]1.
v.i.
1) куда́хтаць (пра ку́рыцу)
2) хіхі́каць
3) балбата́ць
2.
n.
1) куда́хтаньне n.
2) хіхі́каньне n.
3) гамана́, балбатня́f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
prattle
[ˈprætəl]1.
v.
1) лепята́ць; гавары́ць невыра́зна (як дзіця́)
2) балбата́ць, мало́ць языко́м
3) зюзю́каць (як немаўля́тка)
2.
n.
лапата́ньне, зюзю́каньне, балбата́ньне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
gabble
[ˈgæbəl]1.
v.i.
1) мало́ць языко́м
2) балбата́ць; саката́ць
3) гагата́ць (пра гусь)
2.
n.
1) балбатня́f.
2) го́гат -у m. (гусе́й)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
тарахце́ць, ‑хчу, ‑хціш, ‑хціць; незак.
Разм.
1. Утвараць рэзкія раскацістыя гукі. У Петрыкаве пяюць пеўні, гаўкаюць сабакі, тарахціць, лапоча матор матацыкла.Сачанка.Сям-там скрыпеў журавель або тарахцела круцёлка над студняй.Брыль.Па бруку тарахцелі падводы і зварочвалі ў браму рынку.С. Александровіч.
2.перан. Хутка, гучна, несупынна гаварыць; балбатаць. Не пераставаў .. [Тарас Іванавіч] тарахцець і тады, калі селі за стол.Колас.— Мы з Чэрыкава. А вы здалёку? — тарахцела .. [Юля].Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укараці́ць, ‑рачу, ‑роціш, ‑роціць; зак., што.
1. Зрабіць карацейшым, меншым па даўжыні; пакараціць. Укараціць рукаў. Укараціць сукенку. □ [Захарчанка] сам пасадзіў сына ў сядло, укараціў страмёны.Беразняк.Збочыўшы з дарогі, што ішла ўздоўж рэчкі, Андрэйка хацеў укараціць шлях да дзядзькі Марціна.Кавалёў.
2. Скараціць, паменшыць тэрмін, перыяд, час чаго‑н. — Зусім [маці] слабая, — страпянуўся Прыходзька. — Фашысты ёй укарацілі жыццё.Гурскі.
•••
Укараціць (падкараціць) языккаму — прымусіць каго‑н. менш балбатаць, гаварыць, быць менш дзёрзкім.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вярня́каць ’гаварыць абы-што, неўпапад’ (браг., З нар. сл.); ’дакучаць’ (мазыр., Мат. Гом.). Запазычана з рус. мовы; параўн. варнакать: разан., кур. ’хлусіць, балбатаць’; ’вярзці’, цвяр. ’паўдн. ’рабіць што-небудзь, абы-як, неахайна’; ’гаварыць глупства, балбатаць, малоць языком абы-што’, варон. ’гаварыць няясна, незразумела’, дан.варнякаць ’тс’, а гэта да рус.варнак ’катаржнік, злачынец, зладзюга, бадзяга, хуліган, жулік’, ад якога і ўкр.варна́к ’тс’. Гл. яшчэ Рудніцкі, 1, 317.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таро́каць ’размаўляць памяркоўна, спакойна, пра не вельмі важнае’ (Янк. 3.), таро́къць, таро́къцца ’марудзіць, затрымлівацца’ (мёрск., Нар. сл.), таро́кацца ’доўга гаварыць, дамаўляцца, спрачацца, марудзіць’ (ТСБМ), ’таргавацца, доўга дамаўляцца, упірацца’ (Кал., Барад.), ’спрачацца’ (Жд. 2), ’барукацца’ (швянч., Сл. ПЗБ), сюды ж торо́ка ’балбатуха’ (іван., бяроз., ЖНС). Параўн. рус.дыял.тара́кать, тарара́кать ’балбатаць’, серб.-харв.торо̀кати ’балбатаць, пляткарыць’. Дзеясловы гукапераймальнага паходжання (Фасмер, 4, 21; Скок, 3, 485). Параўн. тарочыць2 (гл.).