устая́ць, устаю, устаіш, устаіць; зак.

1. Утрымацца ў вертыкальным становішчы, не ўпасці; захаваць стан раўнавагі. Устаяць на нагах. □ Вагон раптам тузанула, і чалавек пахіснуўся, але ўстаяў. Адамчык. Зазвінеў, напяўшыся, трактар, тузанула валакушы, Андрэй не ўстаяў і ўпаў на калені, учапіўшысяся за снапы. Пташнікаў. // Змагчы прабыць, пратрымацца нейкі час пры якіх‑н. абставінах. Ля сцен казармы больш нельга было ўстаяць — агонь раз’юшана бушаваў, абдаваў страшэннай гарачынёю. М. Ткачоў.

2. Стрымаць націск каго‑, чаго‑н., адстаяць у барацьбе свае пазіцыі, не паддацца. — Здавайцеся! Усё роўна вам утраіх не ўстаяць супроць усіх! Маўр. — Трагедыя ў В’етнаме — вынік ігнаравання Амерыкай грамадскай думкі свету... Маленькі народ, перакананы ў сваёй справядлівай барацьбе, устаяў перад агрэсарам... Кавалёў. // Перанесці неспрыяльныя ўмовы (пра расліны). [Бярэзіны:] Грэла нас сонейка, песціў вецярок, не раз хістала бура, нагінаючы да самай зямлі, не адну зламала бура з нас, але мы ўстаялі, выраслі. Галавач.

3. перан. Астацца стойкім, не паддацца чаму‑н. [Аўсянік:] — Перад тваімі чарамі не можа ўстаяць ніводзін мужчына. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.

1. Чорны, цёмны колер чаго‑н. Ад чарнаты барады матавы твар рэдактара прымае шэрае адценне. Бядуля. Выгінастая рэчка яшчэ цякла звінючай чарнатой у аснежаных берагах. Чорны. // Змрок, цемра. Мы зноў доўга маўчым і зноў, ужо ў глухой чарнаце ночы, Васіліса працягвае свае думкі ўслых. Васілевіч. Мусіць, каб не снег, навокал была б густая чарната, але снег адганяў цемру, бяліў усё. Мележ. // Разм. Бруд, гразь на чым‑н. Мужчынскіх чаравікаў на яе нагах і чарнаты, што неадмыўна ўелася ў маршчынкі і поры на матчыных руках за чатыры апошнія месяцы,.. [дзяцюк] не бачыў... Мехаў.

2. перан. Непрыемныя, агідным думкі, пачуцці. Ад успаміну ў душы [Лёні] .. ажыла з новай сілай уся тая горкая, ганебная чарната, ад якой вось і ў родную хату не хочацца... Брыль. // Бязрадаснасць, змрочнасць; цяжкасці, непрыемнасці. Наіўнасць дзіцяці перад грубай чарнатой жыцця была настолькі трагічна, што няможна было стрымацца ад плачу. Нікановіч. — Няхай гасподзь бог адвядзе ад яе [цёткі] усю чарнату, — сказала маці, павярнуўшыся да мяне. Бажко.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свой займ

1. (уласны) igen; igentümlich (своеасаблівы);

жыць сваі́м ро́зумам nach sinem igenen Kopf hndeln;

2. у знач наз н das Sine [Sinige], das Dine [Dinige] і г. д.;

ко́жнаму сваё jdem das Sine;

стая́ць на сваі́м auf siner Minung besthen*; steif und fest behupten;

дабі́цца свайго́ sinen Wllen drchsetzen; sine bsicht errichen;

3. у знач наз свае́ мн (родныя) mine (dine, sine і г. д.) Verwndten [Famli¦e]; die Minigen, die Dinigen, die Sinigen і г. д. (кніжн);

я быў у сваі́х ich war bei minen ltern [Verwndten], ich war bei den Min(ig)en;

тут усе́ свае́ hier sind wir nter uns, hier sind kine Frmden; (родныя) alle gehören zur Famli¦e;

у свой час sinerzeit (пра мінулае); zu pssender [gelgener] Zeit (пра будучае);

усё ў свой час lles zu siner Zeit;

не ў сваі́м ро́зуме разм übergeschnappt; nicht ganz rchtig im berstübchen;

ты не ў сваі́м ро́зуме разм du bist wohl nicht recht bei Trost [bei Snnen];

на сваі́х дваі́х жарт auf Schsters Rppen; zu Fuß;

паме́рці сваёй сме́рцю ines natürlichen Tdes strben*;

ён там свой чалаве́к er geht dort ein und aus; er ist dort wie zu Huse;

4. перакладаецца адносным займеннікам адпаведнай асобы і ліку; mein, dein, sein, ihr, nser, uer, ihr;

я [ты, ён, яна́, мы, вы, яны́] згубі́ў [згубі́лі] сваю́ кні́гу ich hbe [du hast, er hat, sie hat і г. д.] mein [dein, sein, ihr і г. д.] Buch verlren;

сам не свой außer sich

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

wiara

wiar|a

ж.

1. вера;

~a w swoje siły — вера ў свае сілы;

dać ~ę czemu — паверыць чаму (у што);

2. вераванне; веравызнанне;

~a katolicka — каталіцкая вера; каталіцкае веравызнанне;

3. кніжн. вернасць;

dochować (dotrzymać) ~y — застацца верным; захаваць вернасць;

wyznanie ~y — сімвал веры; крэда;

w dobrej wierze — а) з верай у сапраўднасць чаго;

з добрымі намерамі;

nie do ~y — неверагодна; не можа быць; немагчыма паверыць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

свой, ж. свая́, ср. сваё, мн. свае́

1. мест. притяж., м. свой;

2. в знач. сущ. (родственник, близкий человек) свой, родня́;

на сваі́м хле́бе — на свои́х хлеба́х;

не пры сваі́м ро́зуме — не в своём уме́;

не сваі́м го́ласам (крыча́ць) — не свои́м го́лосом (крича́ть);

сам не с. — сам не свой;

с. хло́пец — свой па́рень;

с. чалаве́к — свой челове́к;

с. брат — свой брат;

сваі́м аду́мам — свои́м умо́м; как взду́мается;

сваі́мі сі́ламі — свои́ми си́лами;

сваі́м хо́дам — свои́м хо́дом;

сваі́м судо́м — свое́й вла́стью;

у с. час — в своё вре́мя;

ісці́ сваёй даро́гай — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём);

свая́ кашу́ля бліжэ́й да це́ла — своя́ руба́шка бли́же к те́лу;

свая́ кроў — своя́ кровь;

свая́ ме́рка — свой арши́н;

свая́ рука́ — своя́ рука́;

сваёй руко́й — свое́й руко́й;

дайсці́ сваёй галаво́й — дойти́ свои́м умо́м;

на сваю́ галаву́ — на свою́ го́лову;

называ́ць рэ́чы сваі́мі імёнамі — называ́ть ве́щи свои́ми имена́ми;

на свае́ во́чы ба́чыць — свои́ми глаза́ми ви́деть;

на сваі́х дваі́хшутл. на свои́х двои́х;

зарабі́ць сваі́м мазалём — зарабо́тать свои́м трудо́м;

сваі́м гарбо́м — свои́м горбо́м;

сваі́х не пазна́еш — свои́х не узна́ешь;

не ве́рыць сваі́м вача́м (вуша́м) — не ве́рить свои́м глаза́м (уша́м);

ко́жнаму сваё — ка́ждому своё;

трыма́ць сваё наўме́ — име́ть за́днюю мысль;

на сваю́ шы́ю — на свою́ ше́ю;

дрыжа́ць за сваю́ шку́ру — дрожа́ть за свою́ шку́ру;

ратава́ць сваю́ шку́ру — спаса́ть свою́ шку́ру;

глядзе́ць са сваёй звані́цы — смотре́ть со свое́й колоко́льни;

ме́раць на свой капы́л — ме́рить на свой арши́н;

гнуць сваю́ лі́нію — гнуть свою́ ли́нию;

уткну́ць свой нос — су́нуть свой нос;

на свой страх — на свой страх;

на сваю́ адка́знасць — на свою́ отве́тственность, на свой страх и риск;

на сваі́м ме́сцы — на своём ме́сте;

паставі́ць на (сваё) ме́сца — (каго) поста́вить на (своё) ме́сто (кого);

не ў сваёй тале́рцы — не в свое́й таре́лке;

пры сваі́х інтарэ́сах — при свои́х интере́сах;

не ба́чыць дале́й свайго́ но́са — да́льше своего́ но́са не ви́деть;

ве́даць як свае́ пяць па́льцаў — знать как свои́ пять па́льцев;

гаспада́р свайго́ сло́ва — хозя́ин своего́ сло́ва;

сказа́ць сваё сло́ва — сказа́ть своё сло́во;

ма́йстар сваёй спра́вы — ма́стер своего́ де́ла;

дзяўбці́ сваё — тверди́ть своё;

сваі́мі сло́вамі — свои́ми слова́ми;

сваі́м пара́дкам — свои́м поря́дком, свои́м чередо́м;

у сваю́ чаргу́ — в свою́ о́чередь;

замыка́цца ў сваёй шкарлу́піне — замыка́ться в свое́й скорлупе́;

вары́цца ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном (своём) соку́;

стая́ць на сваі́х нага́х — стоя́ть на свои́х нога́х;

перарабі́ць на свой лад — переде́лать на свой лад;

паста́віць на сваі́м — поста́вить на своём;

стая́ць на сваі́м — стоя́ть на своём;

пра́віць сваё — упо́рствовать, стоя́ть на своём;

сваёй асо́бай — со́бственной персо́ной;

гаспада́р свайго́ лёсу — хозя́ин свое́й судьбы́;

не ба́чыць як сваі́х вушэ́й — не ви́деть как свои́х уше́й;

уваткну́ць свае́ тры гро́шы — су́нуть свой нос;

не ў свае́ са́ні не садзі́сяпосл. не в свои́ са́ни не сади́сь;

свая́ рука́ ўлады́капогов. своя́ рука́ влады́ка;

свая́ ха́тка — ро́дная ма́ткапосл. своя́ ха́тка — родна́я ма́тка;

у сваёй ха́це і сце́ны памага́юцьпосл. в своём до́ме и сте́ны помога́ют;

поп сваё, а чорт сваёпогов. поп своё, а чёрт своё

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

адысці́, адыду́, ады́дзеш, ады́дзе; адышо́ў, -шла́, -ло́; адыдзі́; зак.

1. Пакінуць ранейшае месца; ідучы, аддаліцца ад каго-, чаго-н.

Ён адышоў ад вогнішча на ўзгорак.

2. разм. Пайсці, адправіцца куды-н.

Дзеці адышлі ў майстэрню.

3. Перамясціцца, аддаліцца (пра падзеі, з’явы прыроды і пад.).

Ваенная хваля адышла на захад.

4. перан. Падняцца ў якіх-н. адносінах на вышэйшую ступень.

Сын не далёка адышоў ад бацькі.

5. Пакінуць свае ранейшыя пазіцыі; адступіць.

Казакі зняліся з пазіцыі і адышлі за Нёман.

6. перан. Перастаць займацца якой-н. справай, пакінуць ранейшы занятак; адхіліцца ад ранейшага кірунку ў рабоце, гутарцы, разважаннях і пад.; парваць сувязь з кім-, чым-н.; зрабіцца далёкім, чужым для каго-, чаго-н.

А. ад тэмы размовы.

А. ад літаратуры.

А. ад спраў.

7. Адстаць, аддзяліцца, перастаць шчыльна прылягаць да чаго-н.

Завесы адышлі.

8. Дайсці да звычайнага, нармальнага стану; перастаць хварэць, адчуваць недамаганне; зрабіцца зноў адчувальным, рухомым (аб змерзлых, здранцвелых частках цела); супакоіцца, прыйсці ў сябе пасля зведанага перапалоху, гневу, хвалявання і пад.

Янка ўжо адышоў ад разгубленасці.

Малая ўжо за гэты час адышла, адужала.

Рукі сагрэліся і адышлі.

9. Перайсці ва ўласнасць каго-н. другога.

Дом адышоў сыну.

10. Закончыцца, мінуць, перастаць існаваць; зрабіцца гісторыяй, мінуўшчынай, легендай.

Жніво адышло.

11. разм. Перастаць дакучаць, турбаваць.

Адыдзі!

Адысці на задні (на другі план) — страціць актуальнасць, стаць другарадным.

Адысці ў нябыт (у мінулае) — не астацца ў памяці людзей.

|| незак. адыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. адыхо́д, -у, М -дзе, м.; прым. адыхо́дны.

Адыходны промысел (уст.) — часовая, сезонная работа сялян па-за вёскай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

find

[faɪnd]

1.

v., found, finding

1) знахо́дзіць; адшу́кваць

2) выяўля́ць; ба́чыць; лічы́ць; адчува́ць; заўважа́ць

We found that he could not swim — Мы паба́чылі, што ён ня ўме́е пла́ваць

We find the prices high — Мы ўважа́ем, што цэ́ны высо́кія

He found that he was growing sleepy — Ён адчу́ў, што засына́е

3) дахо́дзіць; трапля́ць

Water finds its level — Вада́ дайшла́ да свайго́ ўзро́ўню

4) Law прызнава́ць; устанаўля́ць (віну́)

2.

n.

1) адкрыцьцё n.

2) вялі́кая ва́ртасная зна́хадка

find oneself —

а) знайсьці сябе́ (свае́ здо́льнасьці, схі́льнасьці)

б) апыну́цца; знайсьці́ся; тра́піць

He found himself in a dilemma — Ён апыну́ўся пе́рад дыле́май

find out — даве́двацца; пазнава́ць; адкрыва́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

shape

[ʃeɪp]

1.

n.

1) фо́рма f.

the shape of a triangle — фо́рма трыку́тніка

2) фо́рма f., абры́с -у m.

to take the shape of — прыма́ць фо́рму каго́-чаго́

3) стан -у m., фо́рма f.

in bad shape — у слабы́м ста́не

to keep oneself in good shape — трыма́ць сябе́ ў до́брай фо́рме

4) пара́дак -ку m.

to get one’s thoughts into shape — прыве́сьці свае́ ду́мкі ў пара́дак

5) род -у m.

dangers of every shape — небясьпе́кі ўся́кага ро́ду

6) фо́рма f. (начы́ньне)

2.

v.t.

1) фармава́ць

2) дапасо́ўваць у фо́рме

3) надава́ць чаму́ пэ́ўную фо́рму або́ хара́ктар

- shape up

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

пазі́цыя ж

1. Stllung f -, -en; Situatin f -, -en; Positin f -, -en;

губля́ць свае́ пазі́цыі sine Positinen inbüßen;

2. вайск Stllung f -, -en; Positin f -, -en;

перадава́я пазі́цыя vrgeschobene Stllung;

зыхо́дная пазі́цыя usgangsstellung f;

абаро́нчая пазі́цыя Vertidigungsstellung f;

зме́на пазі́цый Stllungswechsel m -s, -;

заня́ць пазі́цыю Stllung bezehen*;

стая́ць на пазі́цыі in iner Stllung legen*;

пакіда́ць пазі́цыю ine Stllung ufgeben* [räumen];

3. перан Stndpunkt m -(e)s, -e, instellung f, Stllungnahme f -; Hltung f -, -en;

асно́ўная пазі́цыя Grndhaltung f;

ключава́я пазі́цыя Schlüsselposition f -, Schlüsselstellung f, führende Positin;

кла́савая пазі́цыя Klssenstandpunkt m;

займа́ць я́сную [рэалісты́чную, варо́жую] пазі́цыю ine klre [realstische, findliche] Hltung innehmen*;

цвёрда стаяць на сваёй пазі́цыі sine Positin behupten;

стая́ць на пра́вільнай пазі́цыі ine rchtige instellung hben

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

toczyć

toczy|ć

незак.

1. каціць;

~ć beczkę — каціць бочку;

rzeka toczyć swe fale — рака нясе свае хвалі;

2. тачыць;

robak toczyć drzewo — чарвяк точыць дрэва;

3. выточваць; абточваць;

~ć nóżki do lamp — выточваць ножкі для лямпаў;

4. кніжн. ліць;

~ć wino z beczki — наліваць віно з бочкі;

5. кніжн. весці;

~ć walkę — весці змаганне;

~ć pianę z ust — пускаць пену з рота; даводзіць з пенай з рота

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)