небяспе́чна,

1. Прысл. да небяспечны.

2. у знач. вык. Звязана з небяспекай; цягне за сабой якую‑н. небяспеку. Хадзіць тут у такую ноч небяспечна. Галавач. Бегчы далей, відаць па ўсім, было небяспечна, — можна з галавою праваліцца ў багну. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

таблі́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

1. Памянш. да табліца.

2. Дошчачка, пласцінка з надпісам, які ўказвае, абазначае што‑н. Усё меншае і меншае слуп з таблічкай «Рудня», а потым зусім знікае за павароткаю ракі. Куляшоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шлемафо́н, ‑а, м.

Шлем лётчыкаў і танкістаў з уманціраваным у яго перагаворным апаратам, а таксама перагаворны апарат. І вось з-за дыму, са шлемафонам у руках, з’яўляецца чалавек. Шашкоў. У шлемафоне пачуўся бадзёры голас капітана: — Трымайся, мой хлопчык! Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзень, дня, мн. дні, дзён, м.

1. Частка сутак ад усходу да захаду сонца, ад раніцы да вечара.

Ясны д.

Дасць Бог д., дасць і спажытак (прыказка). І дзень і ноч.

2. Тое, што і суткі.

Водпуск на пяць дзён.

3. Прамежак часу ў межах сутак, заняты чым-н.

Працоўны д.

Светлавы д.

4. чаго. Вызначаны тэрмін, дата, прысвечаная якой-н. падзеі.

Д.

Перамогі.

Д. нараджэння.

5. мн. Пара, перыяд.

Дні юнацтва.

○

Палярны дзень — за Палярным кругам: частка года, калі сонца не заходзіць за гарызонт.

Посны дзень — дзень, у які згодна з царкоўным звычаем нельга есці скаромнае.

Разгрузачны дзень — харчаванне аднатыпнымі прадуктамі на працягу аднаго дня з мэтай аздараўлення або пахудзення.

Санітарны дзень — дзень, які прызначаецца для санітарнага агляду службовага памяшкання.

Рабочы (працоўны) дзень — пэўная колькасць часу, адведзеная для работы, службы.

◊

Добры дзень! — прывітальны зварот днём пры сустрэчы.

Дзень у дзень; дзень пры дні — штодзень, кожны дзень.

З дня на дзень — у адзін з бліжэйшых дзён.

Чакаем іх з дня на дзень.

Наводзіць цень на ясны дзень — наўмысна ўносіць няяснасць у якую-н. справу; блытаць каго-н.

Учарашні дзень — былое, мінулае.

Чорны дзень — цяжкая, змрочная часіна.

|| памянш.-ласк. дзянёк, -нька́, мн. -нькі́, -нько́ў, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. дзённы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

чэк ​1, ‑а, м.

1. Грашовы дакумент з распараджэннем укладчыка банка аб выдачы ці пералічэнні прад’яўніку пэўнай сумы грошай з бягучага рахунку. Чэк трэба было асабліва асцярожна падпісваць. Скрыган. Тут [у таварыстве параходаўладальнікаў] неафіцыйна ўручаліся.. [містэру Лаяну] даволі буйныя чэкі. Лынькоў.

2. Квітанцыя ў касу з указаннем сумы, якую патрэбна ўнесці за тавар; талон з касы, які сведчыць пра тое, што за тавар, які купляецца, у касу заплачаны грошы. Выпісаць чэк. Аплаціць чэк. □ Пакуль Косця (яго чарга) выбіваў чэкі і падносіў талеркі з супам, Іван густа намазваў хлеб гарчыцай і еў. Шамякін.

[Англ. check.]

чэк ​2, ‑а, м.

Участак поля з пасевамі рысу, абгароджаны землянымі валікамі для ўтрымання вады пры яго затопліванні. Рысавыя чэкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

wariować

незак. za kim/czym вар’яцець; шалець;

wariować ze szczęścia — вaр’яцець ад шчасця;

wariować za nowymi modelami samochodów — вар’яцець з-за новых мадэляў машын

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

scratch​2 [skrætʃ] v.

1. дра́паць, дра́пацца; чу́хаць, чу́хацца

2. скрыпе́ць (пра пяро)

3. чы́ркаць сярні́чкаю

♦

scratch one’s head infml чу́хаць паты́ліцу, заду́мвацца;

scratch my back and I will scratch yours ≅ ла́ска за ла́ску, паслу́га за паслу́гу

scratch along [ˌskrætʃəˈlɒŋ] phr. v. зво́дзіць канцы́ з канца́мі, перабіва́цца

scratch away [ˌskrætʃəˈweɪ] phr. v. выкрэ́сліваць; саскраба́ць

scratch off [ˌskrætʃˈɒf] phr. v. =

scratch awayscratch out [ˌskrætʃˈaʊt] phr. v. =

scratch awayscratch up [ˌskrætʃˈʌp] phr. v. назбіра́ць, назапа́сіць (грошай)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

мі́лы прил.

1. ми́лый;

2. (приятный) ми́лый, милови́дный; (нежный — ещё) уми́льный;

3. (приветливый, предупредительный) ми́лый, любе́зный;

4. (дорогой, близкий) ми́лый, люби́мый;

5. (при дружеском обращении) ми́лый;

6. в знач. сущ. ми́лый;

◊ за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;

з мі́лым рай і ў будане́ — с ми́лым рай и в шалаше́;

свет не м. — свет не мил; на свет не гляде́л бы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ро́зум, -у, М -е, м.

1. Здольнасць чалавека лагічна і творча мысліць, абагульняць вынікі пазнання.

Чалавек вялікага розуму.

Яна адрозніваецца і розумам, і прыгажосцю.

Прыродны р.

2. Разумовае развіццё, інтэлект.

Р. дыктаваў ёй зрабіць так.

Што галава, то р. (прыказка). Каб не твой р. ды не наша хітрасць, прапалі б усе на свеце (прымаўка). Па адзенні сустракаюць, а па розуму праводзяць (прыказка).

3. перан. Пра чалавека як носьбіта інтэлекту.

Лепшыя розумы чалавецтва (вялікія мысліцелі, вучоныя; высок.).

◊

Ад (з) вялікага розуму (разм., іран.) — здуру, па дурасці.

Давесці да розуму каго (разм.) — тое, што і на розум наставіць.

Дайсці да розуму (разм.) — паразумнець, разабрацца ў чым-н.

Дайсці сваім розумам (разм.) — самастойна разабрацца ў чым-н.

Жыць сваім розумам (разм.) — прытрымлівацца сваіх поглядаў, быць самастойным ва ўсім.

Жыць чужым розумам (разм.) — прытрымлівацца чужых поглядаў, не маючы самастойнай думкі.

Звесці з розуму каго (разм.) —

1) давесці да страты розуму;

2) захапіць, зачараваць.

Яе прыгажосць звяла з розуму хлопца.

З розумам або з галавой (рабіць што-н.; разм.) — разумна, з веданнем справы.

З розуму сышло (разм.) — зусім забыў.

На розум наставіць (навесці) каго (разм.) — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.

Не пры сваім розуме хто (разм.) — не зусім нармальны псіхічна.

Прыйсці да розуму (разм.) — стаць разважлівым.

Пры сваім розуме хто (разм.) — у нармальным псіхічным стане.

Розум за розум заходзіць у каго (разм.) — не ў стане разумна разважаць, дзейнічаць з-за разгубленасці, мноства спраў.

Розуму не дабяру (разм.) — не магу зразумець, здагадацца.

Траціць розум —

1) дурнець;

2) ад каго-чаго, надта захапляцца кім-, чым-н. (разм.).

Ці маеш ты розум? (разм.) — ці разумееш ты, што робіш?

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

эпітэрма́льны

(ад эпі- + тэрмальны);

э-ыя месцанараджэнні — залежы карысных выкапняў, адкладзеныя з гарачых мінеральных раствораў на ўмеранай глыбіні пры адносна нізкай тэмпературы (менш за 200 °С).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)