каленіца Зольны (паташны) завод, дзе перапальваецца (каліцца) попел для канатнага завода (Крыч. Меер, 1786, 100). Тое ж пата́шня (Ст.-бел.). Параўн.: Кале́нчанка (прозвішча на Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Пахно́ ’смурод’, ’кал’ (Яруш., Нас., Нас. Сб.). Да пах (гл.). Суфікс ‑н‑ó, як у govьno ’кал’. Параўн. укр. пахно ’пах’, у якім суфікс ‑н‑о мае іншае, павелічальнае значэнне — параўн. укр. прозвішча Махно́ ’вялізны чалавек’, а таксама драг. ступно́ ’вялікая ступа’, пічно́ ’вялікая печ’, качно́ ’вялізная качка’, чоборно́ ’вялізны бот’ (вусн. паведамл. Ф. Клімчук).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БРУСІ́Т
(ад прозвішча амер. мінералога А.Бруса),
мінерал падкласа гідраксідаў, гідраксід магнію, Mg(OH)2. Крышталізуецца ў трыганальнай сінганіі. Крышталі таблітчастыя, ліставатыя. Звычайна ў выглядзе ліставатых агрэгатаў. Колер белы, зеленаваты, карычневы. Празрысты, паўпразрысты. Бляск васковы. Цв. 2,5. Шчыльн. 2,39 г/см³. Трапляецца ў выглядзе пражылкаў у серпенцінітах і мармурызаваных вапняках. Сыравіна для керамічнай і папяровай прам-сці, вогнетрывалых матэрыялаў.
т. 3, с. 270
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дэклама́тар, ‑а, м.
1. Той, хто выступае з дэкламацыяй. Юны харыст стаў заўзятым дэкламатарам, выступаў з чытаннем вершаў беларускіх паэтаў. «Полымя». Хор хлопцаў спаборнічаў з дзявочым хорам. Іх перапынілі дэкламатары. Мальдзіс.
2. Зборнік твораў для дэкламавання. Вычытаў у старым рускім дэкламатары прозвішча рускага паэта «П. Мінскій». І ахрысціў сябе больш арыгінальна: Усяслаў Барвінец. Таўлай.
[Лац. declamator.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гальваніза́цыя
(фр. galvanisation, ад іт. I. Galvani = прозвішча італьянскага фізіка)
выкарыстанне пастаяннага электрычнага току для медыцынскіх або тэхнічных мэт.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
псеўдані́м
(гр. pseudonymos, ад pseudos = выдумка, хлусня + onyma = імя)
выдуманае прозвішча, якім часам карыстаюцца пісьменнікі, мастакі, артысты і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Сапры́чка ’клін у коле пярэдняга навоя ў кроснах’ (Сцяшк., Жд. 1, Мат. Гом., Інстр. 2). Рус. дыял. сапры́ка ’дошчачка з пракручанымі ў ёй дзіркамі, якая належыць да кроснаў’. Звязана з перці, прэ (гл.). Суфіксацыя ‑ык першапачаткова як у nomina agentis (параўн. SP, 1, 95). Параўн. таксама прозвішча Сапры́ка (Бірыла, Бел. антр. 2, 365) і рус. Сапры́кин.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праці́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., што.
1. Ад націскання зрабіць умяціну на чым‑н. Праціснуць каробку. □ Па снезе знаць ад іх чорныя кругі — вёдры праціснулі снег да зямлі. Пташнікаў.
2. Праштурхнуць, прасунуць у што‑н. вузкае, цеснае ці паміж чым‑н. Праціснуць руку ў шчыліну. □ Максім праціснуў праз краты твар і, махаючы рукою, назваў сваё прозвішча. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыкле́іць, ‑клею, ‑клеіш, ‑клеіць; зак., што.
Прымацаваць клеем або чым‑н. клейкім. Прыклеіць плакат. Прыклеіць аб’яву. □ Бараду прыклеіў, Зноў парык надзеў. Бядуля. // перан. Замацаваць за кім‑н. (прозвішча, мянушку). Аксану ўсе Міленькай звалі, а мяне Насацікам. Чаму Міленькая — зразумела, а Насаціка мне прыклеілі з прычыны непамернага майго носа. Пянкрат. З Веньямінам Мудрык лічыцца, бо яму мянушкі не прыклеіў. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзна́чыцца, ‑чыцца; зак.
1. Адзначыць сябе, сваё прозвішча ў спісе; зарэгістравацца. Трэба, каб Валера ўжо адзначыўся [у касе] і ехаў далей, а ён яшчэ і сюды не прыбыў. Місько.
2. Стаць прыкметным; абазначыцца, выявіцца. Вочы яе [бабкі] ажывіліся, а на твары адзначылася ўнутранае перакананне ў сіле сва[ёй] здольнасці. Колас.
3. Азнаменавацца чым‑н. Перадмайскія дні адзначыліся новымі працоўнымі поспехамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)