Вучы́цель ’настаўнік’ (Касп.; КЭС, лаг.), укр. учитель, вчитель, рус. учитель, польск. uczyciel (да XVI ст.), nauczyciel, чэш. učitel, славен. učitelj, серб.-харв. у̀чител, макед. учител, балг. учи́тел. Хутчэй за ўсё запазычана са ст.-слав. учитель, пра што сведчыць суфіксацыя (Юргелевіч, Курс, 132; Суф. словообр., 59 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сёння, прысл.
1. У гэты дзень.
С. паеду ў Полацк.
2. перан. Цяпер.
С. студэнт, а заўтра настаўнік.
3. у знач. наз., нескл., н. Цяперашні дзень.
На с. ўзяла білеты ў кіно.
На с. (перан.: у дадзены момант). Наша с. (перан.: цяперашняе жыццё).
◊
Не сёння, дык заўтра; не сягоння — заўтра (разм.) — вельмі хутка, у бліжэйшы час.
|| прым. сённяшні і сяго́нняшні, -яя, -яе.
На с. дзень (на сёння).
◊
Жыць сённяшнім днём — не думаючы пра будучае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
exacting
[ɪgˈzæktɪŋ]
adj.
1) патрабава́льны
an exacting teacher — патрабава́льны наста́ўнік
2) які́ вымага́е вы́сілку, напру́жаньня, ува́гі (пра пра́цу)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
папікну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго.
Выказаць каму‑н. нездавальненне, дакор; папракнуць. Настаўнік папікнуў сябе за легкадумнасць. Колас. Алесь упершыню асмеліўся папікнуць Лену: — Навошта чапаць тое, што мне самому брыдка ўспомніць? Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыда́скал
(гр. didaskalos)
настаўнік у Стараж. Грэцыі і Візантыі, а таксама ў некаторых брацкіх школах на Беларусі і ў Маскоўскай дзяржаве ў 17 ст.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
абажу́р, ‑а, м.
Каўпак, які надзяецца на лямпу, каб засцерагчы вочы ад моцнага святла або каб прыдаць святлу пэўную афарбоўку. На стале гарэла лямпа пад светлым абажурам і ляжала разгорнутая кніга, якую чытаў настаўнік. Колас.
[Фр. abat-jour.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
педанты́зм
(фр. pédantisme, ад pédant < іт. pedante = літар. настаўнік, педагог)
празмерны фармалізм, дробязная дакладанасць у чым-н.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
задзіві́ць, ‑дзіўлю, ‑дзівіш, ‑дзівіць; зак., каго-што.
Разм. Здзівіць. Ядвісі было цікава паслухаць, як вёў сваю работу ў школе настаўнік.., каб потым задзівіць яго пераказамі таго, што рабіў ён у школе і як трымаўся з дзецьмі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неаддзе́льны, ‑ая, ‑ае.
Такі, якога нельга аддзяліць ад другога. Лабановіч-чалавек і Лабановіч-настаўнік неаддзельны, як і неаддзельны ў ім сэрца і кроў, нервы і рух. Перкін. Камбінат стаў для сотняў крушынцаў неаддзельным ад іхняга жыцця. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пе́ние ср.
1. (действие) спява́нне, -ння ср., мн. нет; спеў, род. спе́ву м.;
2. (вокальная музыка) спе́вы, -ваў мн.;
учи́тель пе́ния наста́ўнік спе́ваў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)