Вако́л, во́кал (БРС). Рус.около, польск.około, в.-луж.wokoło, н.-луж.hokoło, чэш.okolo, славац.okolo, макед.околу, серб.-харв.около. Да прасл.*kolo ’круг’. Гл. кола.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гіра-
(гр. gyros = кола, круг)
першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «кругавы рух».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Краж ’ланцуг невысокіх гор’ (ТСБМ), ’камель, цурбан’ (Сл. паўн.-зах.). Укр.кряж ’пагорак’, ст.-рус.кряжь ’брус’. Да kręžь, якое з’яўляецца аблаўтным варыянтам да krǫgъ ’круг, кольца’ (Фасмер, 2, 391).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапёнка ’планка з адтулінай для млёна’ (іўеў., ЛА, 4). усх.-беласт.перэпёнка ’жалезны круг, які злучае рукаяткі плуга’ (Смул.). Відаць, утворана ад перапяць, перапнуць (гл.), параўн. польск.przepiąć ’счапляючы, ахопліваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тро́пік, ‑а, м.
1. Уяўны круг, які праходзіць паралельна экватару на адлегласці 23°27′ па поўнач або па поўдзень ад яго. Тропік Рака. Тропік Казярога.
2. Гарачы пояс зямнога шара, размешчаны паміж экватарам і гэтым кругам.
[Грэч. tropikos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паля́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да полюса (у 1 знач.). Палярныя краіны. Палярныя льды.// Уласцівы для полюса. Палярны клімат. Палярная пурга.// Звязаны з даследаваннем полюса або раёнаў, якія прылятаюць да полюса. Палярная станцыя. Палярны лётчык.// Састаўная частка некаторых батанічных або заалагічных назваў. Палярны мядзведзь. Палярная сава. Палярная вярба.
2.Спец. Звязаны з наяўнасцю дадатных або адмоўных зарадаў. Палярныя групы атамаў.
3.перан. Цалкам супрацьлеглы. Палярныя погляды.
•••
Палярнае ззяннегл. ззянне.
Палярная ночгл. ноч.
Палярны дзеньгл. дзень.
Палярны круггл.круг.
[Ад лац. polaris — палярны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
энцыклапеды́зм
(фр. encyclopedisme, ад гр. enkyklopaideia = круг ведаў)
шырокая ўсебаковая адукацыя, дасведчанасць у розных галінах ведаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕРТЫКА́Л
(ад лац. verticalis стромы),
вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз зеніт, надзір і зададзены пункт на ёй. Вертыкал, што праходзіць праз пункты Пн і Пд, наз. нябесным мерыдыянам, праз пункты У і З — першым ветыкалам. Гл. таксама Нябесныя каардынаты.