круг, -а, М кру́зе, мн. кругі́, -о́ў, м.

1. Частка плоскасці, абмежаваная акружнасцю, а таксама сама акружнасць.

2. Круглы ўчастак якой-н. паверхні.

3. Прадмет, падобны па форме на круг ці кола.

Выратавальны к.

4. перан., чаго. Пра замкнуты ланцуг дзеянняў, спраў, працэсаў, якімі завяршаецца што-н.

Завяршыць першы к. шахматнага спаборніцтва.

5. перан., чаго. Тое, што і кола (у 4 знач.).

К. дзейнасці.

6. каго або які. Сукупнасць, група людзей з агульнымі інтарэсамі, сувязямі; кола (у 5 знач.).

К. знаёмых.

Сямейны к.

7. Больш далёкі, абходны шлях, дарога і пад. (разм.).

Пайшоў не той сцежкай і зрабіў вялікі к.

◊

Кругі пад вачамі ў каго — сінякі пад вачамі ў каго-н. ад хваробы, стомы, бяссонніцы.

Кругі перад вачамі (у вачах) — цямнее ў вачах ад слабасці, стомы і пад.

На круг (разм.) — па прыблізных падліках.

|| памянш. кружо́к, -жка́, мн. -жкі́, -жко́ў, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. кругавы́, -а́я, -о́е (да 1—3 знач.) і кружны́, -а́я, -о́е (да 7 знач.).

Кругавыя працэсы.

Кружная дарога.

○

Кругавая абарона — лінія абароны, якая ўтварае замкнуты ланцуг вакол якога-н. пункта.

◊

Кругавая парука —

а) адказнасць усіх за кожнага і кожнага за ўсіх;

б) узаемнае ўкрывальніцтва, узаемная выручка ў нядобрых справах.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кру́г

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. кру́г кругі́
Р. кру́га круго́ў
Д. кру́гу кру́гам
В. кру́г кругі́
Т. кру́гам кру́гамі
М. кру́зе кру́гах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

кру́г

прыназоўнік

Крыніцы: krapivabr2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

круг м.

1. в разн. знач. круг, род. кру́га м.;

поля́рный круг геогр. паля́рны круг;

спаса́тельный круг выратава́льны круг;

бегово́й круг бегавы́ круг;

квадрату́ра кру́га квадрату́ра кру́га;

2. (замкнутая цепь) ко́ла, -ла ср.; (в перен. знач. — обычно) круг, род. кру́га м.;

ста́ньте кру́гом ста́ньце ў ко́ла;

круг разви́тия круг развіцця́;

круг обя́занностей круг (ко́ла) абавя́зкаў;

3. (предмет, имеющий округлую или овальную форму, форму кольца) ко́ла, -ла ср., круг, род. кру́га м.;

круг сы́ра ко́ла сы́ру;

круг колбасы́ ко́ла каўбасы́;

гонча́рный круг ганча́рны круг;

4. (группа людей) ко́ла, -ла ср.; (среда) асяро́ддзе, -ддзя ср.; (кружок) гурто́к, -тка́ м.;

парти́йные, полити́ческие, литерату́рные, обще́ственные круги́ парты́йныя, паліты́чныя, літарату́рныя, грама́дскія ко́лы;

в кругу́ друзе́й у асяро́ддзі сябро́ў;

◊

в те́сном кругу́ у це́сным гуртку́;

порочный круг филос. зага́нны круг;

на круг (в среднем) на круг;

заколдо́ванный круг зачарава́нае ко́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

круг (род. кру́га)

1. м., в разн. знач. круг;

вы́разаць к. з кардо́ну — вы́резать круг из карто́на;

выратава́льны к. — спаса́тельный круг;

к. развіцця́ — круг разви́тия;

2. (окольный путь) круг, крюк;

пайшо́ў не той даро́гай і зрабі́ў вялі́кі к. — пошёл не той доро́гой и сде́лал большо́й крюк;

○ квадрату́ра кру́га — квадрату́ра кру́га;

к. кровазваро́ту — круг кровообраще́ния;

паля́рны к. — поля́рный круг;

◊ на к. — (в среднем) на круг;

зага́нны к. — поро́чный круг;

даць к. — дать крю́ку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

круг, ‑а, М крузе; мн. кругі, ‑оў; м.

1. Частка плоскасці, абмежаваная акружнасцю. Вылічыць плошчу круга. // Шлях руху каго‑, чаго‑н., падобны на акружнасць. Бусел зрабіў некалькі кругоў над балотам, знізіўся і сеў. Дуброўскі. // Шлях аратага або сельскагаспадарчай машыны па ўсяму полю і назад да месца адпраўкі. Круг за кругам гракі ходзяць услед за трактарам. Бялевіч.

2. Круглы ўчастак якой‑н. паверхні. Правільны круг сажалкі абсаджаны маліннікам. Бядуля. // Такі ўчастак, абмежаваны замкнутым ланцужком людзей. [Хруцкі] выходзіў на цесны круг і так выбіваў барыню, што неўзабаве ў яго на спіне выступала потная пляма. Парахневіч.

3. Прадмет, падобны па форме да круга або кола. Выратавальны круг. □ [Шашура] палажыў на калені Крыўца булку хлеба і круг каўбас[ы]. Мележ. // Прыстасаванне спецыяльнага прызначэння ў выглядзе пляцоўкі круглай або авальнай формы. Паравозны круг. Ганчарны круг. // Замкнуты ланцужок людзей, размешчаных адзін каля аднаго. Стаць у круг. □ Садзяцца хлопцы ў шчыльны круг Каля рыбацкага кастра. Смагаровіч. // Хвалі, якія разыходзяцца па акружнасці ад цэнтра. Кінеш камень, знікне ў вадзе, а кругі ідуць і заміраюць... Дубоўка.

4. перан.; чаго. Пра замкнуты ланцуг дзеянняў, спраў, працэсаў, якімі вычэрпваецца што‑н. Першы круг шахматнага турніра. // Пералік, аб’ём чаго‑н. Круг абавязкаў. Круг ведаў.

5. перан.; чаго. Тое, што і кола (у 6 знач.). Круг дзейнасці.

6. перан.; каго або які. Тое, што і кола (у 7 знач.). Увайшоў у дом, у круг сямейны, Як ўваходзяць сваякі. Пысін.

•••

Квадратура круга гл. квадратура.

Круг кровазвароту — замкнуты шлях руху крыві ў арганізме.

Палярны круг — паралель, якая праходзіць на 66″ 33′ ад экватара на Поўнач або на Поўдзень і лічыцца граніцай халоднага кліматычнага пояса.

Даць круг гл. даць.

Зрэзаць круг гл. зрэзаць.

Кругі пад вачамі ў каго — сінякі пад вачамі ў каго‑н. ад хваробы, стомы, бяссонніцы.

Кругі перад вачамі (у вачах) — у вачах у каго‑н. цямнее (пацямнела) ад стомы, слабасці і пад.

На круг — у сярэднім, па прыблізных падліках.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Круг (матэм.) 6/117

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Круг (абразіўны) 5/296

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

круг

т. 8, с. 479

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

круг м.

1. Kreis m -es, -e;

нарысава́ць [начарці́ць] круг éinen Kreis zíehen*;

апіса́ць круг éinen Kreis beschréiben*;

па кру́зе im Kreis;

2. (круглы прадмет) Kreis m; Gürtel m -s, -, Ring m -(e)s, -e; (rúnde) Schéibe f -, -n (дыск);

выратава́льны круг Réttungsring m;

паваро́тны круг чыг. Dréhscheibe f;

3. спарт. Rúnde f -, -n;

папярэ́дні круг Vórrunde f;

праме́жкавы круг Zwíschenrunde f;

апо́шні круг Éndrunde f;

на круг (у сярэднім) rund, úngefähr, im Dúrchschnitt;

кругі́ пад вачы́ма Rínge unter den Áugen;

кругі́ пе́рад вачы́ма [у вача́х] плыву́ць es (ver)schwímmt (j-m) vor den Áugen;

зрабі́ць круг éinen Úmweg máchen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)