ён п’я́ны er ist betrúnken; er hat zu tief ins Glas gegúckt (разм);
2.у значназм Betrúnkene (sub) m -n, -n, Bezéchte (sub) m -n, -n, Besóffene (sub) m -n, -n (груб);
◊ п’я́ны што дурны́ ≅ das víele Trínken führt zum Hínken;
п’я́ны праспі́цца, дурны́ ніко́лі der Säufer schläft séinen Rausch aus, der Tor nie
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Не́смысел ’неразумны, неразважлівы’: Ены обидва несмысли (Нас.), рус.пск., смал.нёсмысел ’дурны, бесталковы’ маюць фармальныя паралелі ў славен.nesmisel ’глупства, лухта, бязглуздзіца’, серб.-харв.не̏смисао ’тс’. Відаць, самастойныя ўтварэнні ад дзеясловаў тыпу смысліць ’разумець’ (славен.smisliti, серб.-харв.смислити ’тс’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лысман ’той, у каго лысіна’ (брэсц., Нар. лекс.; Сцяшк. Сл.), н.- і в.-луж.łysman ’бык з белай лысінай’, зах.-в.-луж.hłupy łósman ’дурны’. Да лы́сы (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 116), Карткі (2–3, 69). Гл. таксама лы́зіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мама́й ’дужы, здаровы, але неразумны’ (Янк. 3.). Укр., рус.дан.мама́й ’каменная баба ў стэпе’, славац.mamaj ’дурны, боўдзіла’. З тат.Mamai ’страшыдла, якім палохаюць дзяцей’ (Фасмер, 2, 565). Параўн. таксама ст.-цюрк.mama ’бык, які знаходзіцца ў цэнтры тока ў час малацьбы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
mule
[mju:l]
n.
1) мул -а m.
2) informalдурны́або́ упа́рты чалаве́к
3) мюль-машы́на f. (для прадзе́ньня)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
прапа́шчы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Такі, якога нельга вярнуць, атрымаць назад, які прапаў. Прапашчыя грошы. □ Магло задажджыцца, а тады лічы ячмень прапашчым.Васілевіч.
2. Безнадзейны, няўдачны. [Сузон:] — Ты то, Тарэнта, будзеш жыць, ты цяпер на ногі ўстанеш, а мая справа прапашчая.Галавач.
3. Ні да чаго не прыгодны, дурны, непапраўны. Аднак жа, калі гаварыць шчыра, Адам Свірыдзёнак не быў ужо такім прапашчым гультаём.Сабаленка.[Стары:] — Прапашчы я чалавек, таварыш... Гарэлка губіць мяне...Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Місю́гін ’вар’ят’ (Шат.), рус.миши́гинер ’дурны, юродзівы’. З ідыш ein Meschuggener (чэш.mišuge, mešuge ’тс’), якое са ст.-яўр.mesuggah (Шатэрнік, 158; Фасмер, 2, 630). Не выключана магчымасць кантамінацыі ідыш і слова, утворанага (накшталт чэш.misogyn ’жанчынаненавіснік’) са ст.-грэч.μισέω ’ненавідзець’ і γυνή ’жанчына’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́быль ‘мноства, грамада’: вы́дзьвінулі ту́быльлю на луг — зу пуўдня сена схвацілі (Юрч.). Няясна. Магчыма, балтызм, параўн. літ.tūlýbė ‘мноства’ з перастаноўкай зычных. Параўн., аднак, фармальна і тэрытарыяльна блізкія, але адрозныя па семантыцы рус.дыял.ту́боль ‘смецце, адходы’, ‘лухта’, ту́баль ‘глупства’, ту́больный ‘бесталковы, дурны’ (СРНГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Балбе́с ’дурны’ (Нас., Касп.). Рус.балбе́с. Запазычанне з цюрк. моў (параўн. казах.bilbes, тур., тат.bilmäs ’ён не ведае’). Бернекер, 40; Праабражэнскі, 1, 14; Фасмер, 1, 114. Параўн. яшчэ Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 18; Шанскі, 1, Б, 22 (тут удакладненні). Бел. слова, відавочна, запазычана праз пасрэдніцтва рус. мовы.