Вузёл гум. ’сур’ёзны, дзелавы хлапчук’ (Яўс.). Да вузёл (гл. ву́зел); параўн. укр.узлик, узличок ’ласкальны зварот да дзіцяці’ (Грынч.); адносна ўмоў перацяжкі націску параўн, тэрытарыяльна блізкія формы буён, ясён, зярён, вясёл (Растаргуеў, Говоры, 32).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пунтэ́ль, памянш. пунтэлік ’звязка счэсанага і сплеценага льну’ (віл., Шатал.), ст.-бел.пунталь ’звязка’. Запазычана з ням.бавар.punki ’звязка, вузел’, ням.Bündel ’тс’, што ўзыходзіць да Bund ’сувязь’ (< ням.binden ’вязаць’). Гл. пу́ндзель.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мутасок ’учкур у портках’ (паўн.-усх., КЭС). Рус.тул.муто́взок, мутовзо́к, варон.муто́зак, муто́вузок, азерб.муто́зик, пенз.мутове́зок, пск.мутовязь ’вяровачка, тоўстая нітка’ — усе (і іншыя) з motovǫzь. Да мата́ць і вузел (гл.). Гл. яшчэ мутавя́з, мату́з.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
га́нглій
(гр. ganglion = пухліна)
1) вузел нервовых клетак і валокнаў, акружаны злучальнатканкавай абалонкай;
2) невялікая пухліна са студзяністым змесцівам (кіста), якая развілася з сустаўнай сумкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
заці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.
1.каго-што. Затрымаць, зашчаміць, абхапіўшы з усіх бакоў.
З. манету ў кулаку.
З. болт у ціскі.
2.што. Шчыльна заткнуць, сціснуўшы.
З. вушы далонямі.
З. рот (таксама перан.: не даць свабодна выказацца).
3.што. Паменшыць у аб’ёме або зрабіць больш тугім, сціснуўшы.
З. вузел.
4.перан., каго-што. Абмежаваць свабоду ў чым-н., перашкодзіць развіццю, праяўленню чаго-н.
З. крытыку.
З. ініцыятыву.
5.каго. Ціскаючы, замучыць, задушыць (разм.).
З. у натоўпе.
|| незак.заціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́смаж. (некалькінітак) Bündel n -s, -; (пучокваласоў) (Háar)strähne f -, -n, Lócke f -, -n; Knóten m -s, - (вузел)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
сла́бкі
1. (нямоцнанацягнуты) lóse, lócker;
сла́бкі ву́зел lóser [lóckerer] Knóten m;
2. (завялікі) groß, weit (пояс, абутакі г. д.)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Кі́мель ’самы кончык хваста ў каровы’ (ТС). Не выключана балтыйскае паходжанне слова. Аднак яго непасрэдная крыніца не засведчана. Меркаванне аб лексічным пранікненні, апрача неславянскай фанетыкі і арэальнага крытэрыю, падмацоўваецца такімі балтыйскімі паралелямі, як літ.klmpa ’вузел на канцы вяроўкі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГО́РДЗІЙ,
легендарны заснавальнік Фрыгійскага царства, бацька Мідаса. Паводле легенды, аракул параіў фрыгійцам абраць царом таго, хто будзе першы ехаць на калёсах да храма Зеўса. Гэта быў Гордзій. Стаўшы царом, Гордзій пабудаваў г.Гордзіян, свае калёсы ён прынёс у дар Зеўсу, паставіў іх у храме і заблытаным вузлом прывязаў ярмо да дышля калёс. Лічылі, што той, хто развяжа вузел, будзе валодаць усёй Азіяй. У 334 да н.э. Гордзіян наведаў Аляксандр Македонскі і паспрабаваў развязаць вузел, але не змог і рассек яго мячом (адсюль выраз «рассекчы гордзіеў вузел» — хуткае і смелае вырашэнне заблытанага і складанага пытання).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Гуза́ць ’вязаць снапы’, ’біць вяроўкай’ (Нас.). Да слав.*ǫz‑: *ęz‑ ’вязаць’ (гл. вяза́ць < *vęzati, гуж1). Параўн. таксама Фасмер, 1, 471, і падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 93–94 (але без бел. дзеяслова). Параўн. яшчэ ў Насовіча гуз ’вузел; сувязь’.