поня́тие

1. паня́цце, -цця ср.;

поня́тие квадра́та паня́цце квадра́та;

поня́тие приба́вочной сто́имости паня́цце прыба́вачнай ва́ртасці;

растяжи́мое поня́тие няпэ́ўнае (малаакрэ́сленае) паня́цце;

2. (представление) уяўле́нне, -ння ср.;

име́ть поня́тие о чём-л. мець уяўле́нне аб чым-не́будзь;

не име́ть (ни мале́йшего) поня́тия о чём-л. не мець (нія́кага, анія́кага) уяўле́ння аб чым-не́будзь;

предвзя́тые поня́тия прадузя́тыя ўяўле́нні;

3. в др. знач. разуме́нне, -ння ср.;

челове́к без вся́кого поня́тия чалаве́к без уся́кага разуме́ння;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

красава́цца несов.

1. в разн. знач. красова́ться;

на рагу́ ву́ліцы ~су́ецца но́вы тэа́тр — на углу́ у́лицы красу́ется но́вый теа́тр;

к. пе́рад кім-не́будзь — красова́ться пе́ред ке́м-л.;

2. жить сча́стли́во;

красу́йся, мой ро́дны край — живи́ сча́стли́во, мой родно́й край

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

по́гляд, -ду м.

1. взгляд, взор;

кі́нуць п. — бро́сить взгляд (взор);

2. (точка зрения) взгляд;

падзяля́ць чые́-не́будзь ~ды — разделя́ть чьи-л. взгля́ды;

пункт ~ду — то́чка зре́ния;

з пе́ршага ~ду — с пе́рвого взгля́да;

на пе́ршы п. — на пе́рвый взгляд

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

нагля́д, -ду м.

1. в разн. знач. наблюде́ние ср., надзо́р, присмо́тр;

быць пад ~дам — быть под надзо́ром (наблюде́нием, присмо́тром);

пакі́нуць пад чыі́м-не́будзь ~дам — оста́вить под чьи́м-л. надзо́ром (наблюде́нием, присмо́тром);

2. (орган контроля) надзо́р;

тэхні́чны н. — техни́ческий надзо́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пераскака́ць сов.

1. в разн. знач. перескака́ть;

п. каго́-не́будзь на кані́ — перескака́ть кого́-л. на ло́шади;

жа́ба ~ка́ла з аднаго́ ме́сца на друго́е — лягу́шка перескака́ла с одного́ ме́ста на друго́е;

2. перепляса́ть;

яна́ ўсіх ~ска́ча — она́ всех перепля́шет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Вярхо́ўе1 ’частка ракі ля яе вытокаў’ (БРС, КТС), укр. верхівʼя, рус. верховье ’тс’. Усходнеславянская лексема (на астатняй слав. тэрыторыі слова мае іншыя значэнні; параўн. славен. vrhóvje ’горы’), утвораная ад vьrx‑ъ, дзе ‑ъ паходзіць з й < *‑ой; яго рэфлекс мы назіраем у пазнейшым суф. ‑ov‑ (Экерт, ВСЯ, 4, 104). Спачатку vьrxovьje абазначала ’верх чаго-небудзь’; ’вяршыня гары’, потым (ва ўсходніх славян) — ’месца на вяршыні, адкуль рака выцякае’ (Шанскі, 1, В, 69).

Вярхо́ўе2 ’першы ачос ільну’ (Касп.); ’нізкагатунковая пража з пачасся льну’ (Уладз.), вярхо́ўя ’горшы гатунак ільнянога валакна’ (Бяльк.); ’зрэб’е, ачоскі з атрапанага льну’ (Янк. II, III, барыс., Янк. Мат.), пін. вэрхо́вʼе ’зрэб’е’ (Шатал.). Рус. верховье: йонаўск. (ЛітССР), прэйл. (ЛатССР), пск., смал. ’першыя вычаскі’, таксама с.-урал. ’слой ільновалакна’, пск., йонаўск., прэйл. ’пража з першых вычасак’, йонаўск. ’палатно з гэтай пражы’. Бел. інавацыя. Да вярхоўе1 < прасл. vьrxovьje ’вярхі чаго-небудзь’.

*Вярхо́ўе3, вярхо́ўя (зборн.) ’вярхі дрэў’ (Бяльк.), укр. верхівʼя, польск. wierzchowie, славен. vrhǫ̑vje ’тс’, якое магло б быць другасным. Да вярхо́ўе1 < прасл. vьrxovьje ’вярхі, верхнія часткі чаго-небудзь’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Моўна ’выразна, моцна’ (Нас.), моўнасць ’вымова, дар слова, выразнасць’ (Нас., Др.-Падб., Гарэц.), моўны ’размоўны, гаваркі, які валодае прыгожай мовай’, ’ветлівы’ (Нас., ТС; гродз., Сцяшк. Сл.). Паланізмы. Параўн. польск. mownie, mowność < mowny, mówny ’які можа гаварыць, якому лёгка гаварыць аб чым-небудзь, гаваркі, балбатлівы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Налажы́цца ’прывучыцца, прыстасавацца’ (Нас.), ’прызвычаіцца, прывыкнуць’: Ты хлопец цэпкі, скора наложышся рабіць як трэба (Кудравец), параўн. польск. nałożyć się ’тс’, параўн. рус. наложи́ть ’шчыра працаваць, займацца чым-небудзь’. Ад налажы́ць ’схіліць, прывучыць’, параўн. з іншым вакалізмам наляга́ць, нале́гчы ’рабіць намаганне; насядаць’. Гл. налог, налога.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кусо́к1 ’частка чаго-небудзь’ (ТСБМ, ТС, Сл. паўн.-зах., Бяльк., Сержп. Ск., Яруш.). Укр. кусок, рус. кусок ’тс’. Да кус (гл.). Наяўнасць серб.-харв. ку́сак ’тс’ сведчыць аб прасл. kǫsъkъ (SP, 1, 93).

Кусо́к2 ’шклянка’ (Жд. 2). Да кусок1 у сэнсе ’порцыя’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лаві́на ’снежны абвал’, ’імклівая, нястрымная маса каго- або чаго-небудзь’ (ТСБМ, ТС), ляві́на ’тс’ (Яруш.) праз польск. lawina ці рус. лавина з ням. Lawine < рэтарам. lavina < с.-вяк.-лац. labīna/lavīna < lābor ’звальвацца, падаць’ (Клюге₁₇, 427–428; Фасмер, 2, 444; Махэк₂, 322; Слаўскі, 4, 81).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)