◎ Перапечкі ’мальва пагрэбаваная, Malva ncglecta Wallr.’ (маг., Кіс.; Гарэц., Інстр. 2, Дэмб. 2), ’мальва паўночная, Malva Borealis’ (Гарэц., Дэмб. 1). Да перапечка (гл.). Назва звязана з дзеясловам пячы, таму што расліна ў старажытныя часы ўжывалася ў ежу, параўн. чэш.chlebik, chlebiček, pečenek, kolcičify, ciganskė tvaružky (Махэк, Jména, 146–147).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Печая, печэя́, пе́чая, пічыя́ ’пякотка (у страўніку)’ (ТСБМ; Нас.; Янк. 3.; Маш.; мазыр., Шн.: Сл. ПЗБ; Мат. Маг.; Мат. Гом.; хойн., Шатал.; брагін., Нар. словатв.; ст.-дар., Нар. сл.; Растарг.: Бяльк., мін., гом., ЛА, 3). Укр.печія́ ’тс’. Бел.-укр. ізалекса. Утворана пры дапамозе суф. *‑ěja ад пячы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́чка, пачо́к (м. р.) ’пачак’, ’пасылка’ (ТСБМ, Сцяшк.) ’група’ (ТС). Да па́чак (гл.).
Пачка́ ’нырка’ (браг., Мат. Гом.). Да почка. Параўн. рус.почка ’нырка’, якое з печь ’пячы’, як каш.povarka < прасл.variti ’варыць’. Націск на ‑ka, відаць, пад уплывам укр. мовы (параўн. по́чки, Р. скл. почо́к ’ныркі’, ’насенне гарбуза’).
1.што. Скончыць пячы; пекучы, давесці да поўнай гатоўнасці. Дапячы хлеб.
2.чаго. Спячы дадаткова. Дапячы бліноў.
3.перан.; каму і без дап. Нашкодзіўшы, надакучыўшы чым‑н., вывесці з раўнавагі; даняць. Ляшчэню так і парывала дапячы чым-небудзь Вабейку — няхай хоць бы перад сваімі прыяцелямі не крывіў душой, не хітраваў.Хадкевіч./убезас.ужыв.Столькі дакораў і ўшчуванняў, столькі непрыемнасцей! Усім дапякло, надакучыла.М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Pes gradiens crescit, cornix residendo famescit
Нага расце ад хады, варона галадае ад сядзення.
Нога растёт от хождения, ворона голодает от сидения.
бел. Старца кій корміць. Хочаш есці калачы, дык не сядзі на пячы.
рус. Волка ноги кормят. Волк рыщет, хлеба ищет. В лес не съездишь, так на полатях замёрзнешь. Хочешь есть калачи ‒ не сиди на печи. Под лежачий камень вода не течёт. На одном месте и камень мхом обрастает.
фр. La faim fait sortir le loup du bois (Голод гонит волка из леса). Eau stagnante devient puante (Стоячая вода становится зловонной).
англ. The dog that trots about finds a bone (Собака, которая бегает, находит кость). The race is got by the running (Кросс выигрывает бегущий).
нем. Den Wolf ernähren seine Beine (Волка кормят ноги).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пали́тьIнесов.
1.(обжигать тушу, ворс и т. п.) смалі́ць;
пали́ть гуся́ смалі́ць гусака́;
2.(жечь, сжигать) разг. палі́ць;
со́лнце пали́т со́нца па́ліць;
3.перен. палі́ць, пячы́;
пали́ла жа́лость пёк жаль.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Палі́ць ’знішчаць агнём, спальваць; распальваць і падтрымліваць агонь у печы, пліце і пад.; моцна пячы, абдаваць жарам, прыпякаць’. Агульнаслав. (рус.пали́ть, укр.пали́ти, ст.-рус., ст.-слав.палити, польск.palić, серб.-харв.па́лити і г. д.) і прасл.paliti. Звязана чаргаваннем галосных са ст.-слав.полѣти ’палаць, гарэць’ (параўн. палаць). Далейшыя сувязі гл. попел, полымя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
parzyć
parzy|ć
незак.
1. парыць;
~ć herbatę — заварваць (запарваць) гарбату;
2. апарваць, апарвацца;
3.перан.пячы;
pokrzywa parzyć — крапіва пячэцца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
scramble
[ˈskræmbəl]1.
v.i.
1) узьбіра́цца; праціска́цца
2) змага́цца, ту́зацца
The boys scrambled to get the football — Хлапцы́ піха́ліся, каб схапі́ць мяч
2.
v.t.
1) зьбіра́ць, калекцыянава́ць без сыстэ́мы
2) пячы́ яе́чню-баўту́шку
3.
n.
бо́йка, тузані́на f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жу́ляць ’тлець’ (стаўб., Нар. сл., 76, 86). Параўн. рус.дыял.цвяр., наўг.жулиться ’сціскацца, прыціскацца’, перм., гом., сіб.жулькаць ’шчымець, ціснуць’, балг.жуля ’пячы, шчымець’, жулка ’крапіва’, серб.-харв.жу́љати ’выклікаць боль націраннем, націскам’, славен.žúliti ’націраць’. Слав.*žul‑ суадносіцца з *žur‑ (гл. жураць) і ўзыходзіць да і.-е.*geul‑/*geur‑. Супрун, Зб. Геаргіеву, 268–272. Гл. жалець, жураць, жэўлець.