Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Нару́жнік ’неслух’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Яўс.), пару́жпіца ’непаслухмяная, упартая дзяўчына’ (Нас., Яўс.), сюды таксама наружна ’здзекліва’ (Яўс.), наружонік, наружоніца, наружоны, наруглівы ’здзеклівы’ (ушацк., Пытанні лексікал., фразеал. і стылістыкі. Мн., 1985, 51–53), рус.наружник ’насмешнік, лаяльнік’. Да наруга (гл.), роднаснае польск.naręzyć ’парушыць’ (Брукнер, 355), серб.-харв.мак.naruzlt ’аблаяць, абразіць’, сюды ж, магчыма, і чэш.náruzivy ’заўзяты, заядлы, страшны’, да якога Махэк рэканструюе дзеяслоў *na‑ružiti (Махэк₂, 390), іншыя версіі паходжання апошняга слова гл. Шаур, Etym, Brun, 1978, 140 (роднаснае славен.ruziti ’лушчыць, абдзіраць’, рус.ружь, наружу), Варбат, Куркіна, Этимология–1979, 182 (да прасл.*ruz‑ ’драць, рваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
hooked[hʊkt]adj.
1. кручкава́ты, крывы́;
a hooked beak кручкава́тая дзю́ба
2. (on)infml зале́жны (ад чаго-н.);
He is hooked on morphine. Ён марфініст.
3.infml які́ вельмі лю́біць рабі́ць (што-н.); заўзя́ты;
He is hooked on TV. Яго не адарвеш ад тэлевізара.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
4.(очень плохой) разг. (ве́льмі) дрэ́нны, ніку́ды не ва́рты;
отча́янное поведе́ние ве́льмі дрэ́нныя (ніку́ды не ва́ртыя) паво́дзіны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
habitual[həˈbɪtʃuəl]adj.
1. звыча́йны, звы́чны, звы́клы; прывы́чны;
a habitual way of life прывы́чны лад жыцця́;
ahabitual seat любі́мае ме́сца;
a habitual smile звыча́йная ўсме́шка;
a habitual joke заўсёдны жарт
2. пастая́нны (пра дзеянне, якое выклікае незадавальненне);
habitual complaining пастая́нныя ска́ргі
3. укаране́лы, закаране́лы;
a habitual drunkard запо́йны п’я́ніца;
a habitual liarзаўзя́ты лгун
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
яре́есравн. ст.
1.нареч. больш заўзя́та; больш лю́та; больш разлютава́на, больш раз’ю́шана; больш шалёна; больш зло́сна; больш заця́та; см.я́ро;
2.прил. больш заўзя́ты; больш лю́ты; больш разлютава́ны, больш раз’ю́шаны; больш шалёны; больш зло́сны; больш заця́ты; см.я́рый 1—3.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заця́ты, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад зацяць (у 1 знач.).
2.узнач.прым. Упарты, настойлівы, які патрабуе вытрымкі, сілы. Зацятая барацьба. Зацяты бой. Зацятая спрэчка. □ Пачалося зацятае спаборніцтва трох упартых, моцных характараў.Шамякін.// Упарты, працяглы. Зацятая варожасць. Зацяты боль.
3.узнач.прым. Які тоіць, захоўвае ў сабе свае думкі, пачуцці; скрытны. Бабіч, гэты ціхі, лагодны чалавек, які ўмее так добра слухаць, цяпер строгі і зацяты.Колас.Веньяміну хацелася б быць гордым і зацятым.Навуменка.// Напружаны, насцярожаны, затоены. У зацятай маўклівасці замерла вёска. Мала з якой хаты не было чалавека ў партызанах.Асіпенка.
4.узнач.прым. Вельмі адданы, верны чаму‑н.; заўзяты. Зацяты балельшчык. □ Барташэвіч злосна бліскаў на мяне вачыма, быццам я быў яго даўні і зацяты вораг.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zabity
zabi|ty
1. забіты;
~ci i ranni — забітыя і параненыя;
2.заўзяты; закляты;
~ty wróg — закляты вораг;
śpi jak ~ty — спіць як забіты;
kąt (świat) deskami ~ty — глухі куток; глуш
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Аця́цца ’згубіць жаданне есці’ (Сцяц.). Да цяць, тну з развіццём значэння ад ’рэзаць, біць’ да ’рэзка мяняць стан або паводзіны’, параўн. зацяць, уцяць ’раптоўна змоўкнуць, схаваўшыся і прыслухоўваючыся’ (Мядзв.), зацін ’прымус’, зацінлівы ’наравісты’ (Гарэц., Сцяц.), затнуцца ’занатурыцца’ (Сцяц.), зацяты ’ўпарты’; магчыма, што на семантыку гэтых слоў аказалі ўплыў даўнія ўяўленні аб умяшанні звышнатуральных сіл (чым і тлумачылася рэзкая змена паводзін ці стану), параўн. безасабовыя формы дзеяслова зацяло́ (гаварыць) (Арх. Бяльк.), цяло́ ’схапіла, узяло’ (Нас.) і асабліва архаічнае палескае зацінаць ’загаворваць хатнюю жывёлу, якая згубілася ў лесе; заткнуўшы нож у дрэва, чараваць’, параўн. таксама засека ’чараўніцтва з мэтай, каб жывёла, якая адбілася ад статка, стаяла на адным месцы’. Дзеепрыметнік ацяты ’абрэзаны’ і ’наравісты’ адпавядае польск.ocięty зацяты, упарты, свавольны, шалёны’, ociętny ’тс’ (апошняе Брукнер (374) звязвае з архаічным ocokały ’заўзяты’ няяснага паходжання), параўн. таксама ст.-польск.o(b)cięt(y) ’той, каму адрэзалі якую-небудзь частку цела, часцей за ўсё галаву’ (Крупянка, Formacje, 70); наяўнасць балг.дыял.о́тет ’які цяжка згаджаецца’, ’непаслухмяны, своеасаблівы’, параўн. таксама выраз «ега́ си про́клет и о́тет» (каб ты быў пракляты і ?), дазваляе паставіць пытанне аб праславянскім архаізме o‑tętъ ’зацяты, наравісты’ (ад o‑tęti). Параўн. таксама ацяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сярдзі́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны сердаваць, злавацца; злосны (пра чалавека). Маці ў .. [Івана] была сярдзітая, набожная жанчына.Машара.На маё дзіва, звычайна сярдзіты і строгі, бацька нават не накрычаў.Скрыган.Сярдзіты стораж выганяў нас з саду, З шырокай барадой, як памяло.Гаўрусёў.// Уласцівы такому чалавеку. Сярдзіты нораў.// Люты, злы (пра жывёл). У дзядзькі Антона надта сярдзітыя сабакі, ды затое разумныя, умелі пільна сцерагчы двор.Грамовіч.
2. Які сярдуе, злуецца на каго‑, што‑н., перажывае гнеў. [Аптэкар:] — Нешта дзядзька Галілей дужа сярдзіты сягоння?Зарэцкі.Базыль дадому вярнуўся стомлены, сярдзіты.Бажко.[Кіру] пад локаць падтрымліваў Пракоп Свірын — нахмураны, нават сярдзіты.Карпаў.// Які мае гнеўны, злы выраз (пра вочы, твар і пад.). Поглядам сярдзітым, нездаволеным [жонка] абмерала [Базыля].Нікановіч.// Прасякнуты, выкліканы гневам, злосцю. Сіваваронкі з сярдзітым краканнем кружылі над дуплістымі дзеравякамі.Колас.
3.перан.Разм. Моцны ў сваім праяўленні, люты (пра мароз, вецер і пад.). Сярдзітая нахлынула зіма.Танк.
4. Які моцна дзейнічае (пра віно, табаку, гарчыцу і пад.). Бацька .. перакуліў кілішак, крэкнуў і занюхаў мякішам хлеба. — Сярдзітая, халера, спірытус з панскага бровара.Грахоўскі.// Залішне высокі, недаступны (пра цану). Сярдзітая цана.
5.Разм. Старанны, заўзяты. Хлопец страх сярдзіты да работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)