Дуры́ць ’дурыць’. Рус. дури́ть, укр. дури́ти, польск. durzyć ’дурыць’, серб.-харв. ду́рити се ’злавацца’ і г. д. (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 161). Прасл. *duriti (sę) — каузатыўны дзеяслоў, звязаны з *dur‑ (гл. дурны́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пампаду́р уст. ’адміністратар-самадур’ (ТСБМ), ’дурны ганарлівец’ (Нас.). З рус. помпаду́р ’тс’ (у гэтым значэнні ўпершыню ужыў Салтыкоў–Шчадрын — ССРЛЯ, 10, 1207) ад імя фаварыткі французскага караля Людовіка XV маркізи дэ Пампадур (Фасмер, 3, 324).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
senseless
[ˈsensləs]
adj.
1) непрыто́мны
2) дурны́, неразу́мны
3) бессэнсо́ўны
senseless words — бессэнсо́ўныя сло́вы
4) бязмэ́тны, недарэ́чны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
pup
[pʌp]
n.
1) шчанё n., шчаню́к -а́ m.
2) лісянё, ваўчанё n.
3) Figur. дурны́, малады́ зазна́йка
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
п’я́ны, п’яны́
1. betrúnken, bezécht, beráuscht; besóffen (груб);
ён п’я́ны er ist betrúnken; er hat zu tief ins Glas gegúckt (разм);
2. у знач наз м Betrúnkene (sub) m -n, -n, Bezéchte (sub) m -n, -n, Besóffene (sub) m -n, -n (груб);
◊ п’я́ны што дурны́ ≅ das víele Trínken führt zum Hínken;
п’я́ны праспі́цца, дурны́ ніко́лі der Säufer schläft séinen Rausch aus, der Tor nie
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Не́смысел ’неразумны, неразважлівы’: Ены обидва несмысли (Нас.), рус. пск., смал. нёсмысел ’дурны, бесталковы’ маюць фармальныя паралелі ў славен. nesmisel ’глупства, лухта, бязглуздзіца’, серб.-харв. не̏смисао ’тс’. Відаць, самастойныя ўтварэнні ад дзеясловаў тыпу смысліць ’разумець’ (славен. smisliti, серб.-харв. смислити ’тс’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лысман ’той, у каго лысіна’ (брэсц., Нар. лекс.; Сцяшк. Сл.), н.- і в.-луж. łysman ’бык з белай лысінай’, зах.-в.-луж. hłupy łósman ’дурны’. Да лы́сы (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 116), Карткі (2–3, 69). Гл. таксама лы́зіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мама́й ’дужы, здаровы, але неразумны’ (Янк. 3.). Укр., рус. дан. мама́й ’каменная баба ў стэпе’, славац. mamaj ’дурны, боўдзіла’. З тат. Mamai ’страшыдла, якім палохаюць дзяцей’ (Фасмер, 2, 565). Параўн. таксама ст.-цюрк. mama ’бык, які знаходзіцца ў цэнтры тока ў час малацьбы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
mule
[mju:l]
n.
1) мул -а m.
2) informal дурны́ або́ упа́рты чалаве́к
3) мюль-машы́на f. (для прадзе́ньня)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
прапа́шчы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Такі, якога нельга вярнуць, атрымаць назад, які прапаў. Прапашчыя грошы. □ Магло задажджыцца, а тады лічы ячмень прапашчым. Васілевіч.
2. Безнадзейны, няўдачны. [Сузон:] — Ты то, Тарэнта, будзеш жыць, ты цяпер на ногі ўстанеш, а мая справа прапашчая. Галавач.
3. Ні да чаго не прыгодны, дурны, непапраўны. Аднак жа, калі гаварыць шчыра, Адам Свірыдзёнак не быў ужо такім прапашчым гультаём. Сабаленка. [Стары:] — Прапашчы я чалавек, таварыш... Гарэлка губіць мяне... Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)