Будо́ўля ’будынкі; будаванне’ (БРС, Др.-Падб., Бяльк., Гарэц., Інстр. I, Нас.). Укр. буді́вля, польск. budowla. Няяснае слова. Сувязь з бу́да́, будава́ць, буды́нак бясспрэчная, але якая? Няясныя таксама адносіны паміж усх.-слав. і польскім словам. Брукнер, 46, лічыў, што польск. budowla (як і torgowla) з усх.-слав. моў. Лер-Сплавінскі, JP, 22, 111–117 (Studia, 184), думае, што budowla (суф. ‑owla) з’яўляецца польскім, не запазычаным словам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пача́ць, -чну́, -чне́ш, -чне́; -чнём, -чняце́, -чну́ць; -ча́ў, -чала́, -ло́; -чні́; -ча́ты; зак.
1. што і з інф. Прыступіць да якога-н. дзеяння.
П. будаўніцтва дома.
П. будаваць.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), з інф. Праявіць першыя прыметы якога-н. дзеяння або стану.
Лякарства пачало дзейнічаць.
Пачало цямнець.
3. што чым або з каго-што. Узяцца за што-н. у першую чаргу.
П. прамову прывітаннем або з прывітання.
4. што. Прыступіць да спажывання чаго-н.
П. новую буханку хлеба.
|| незак. пачына́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
◊
Пачынаючы з, прыназ. з Р — тое, што і «з» (у 1 знач.).
Пачынаючы з гэтай старонкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зо́на, ‑ы, ж.
Пэўная прастора, што характарызуецца якой‑н. агульнай прыметай; паласа, раён. Арктычная зона. Лясная зона. Пагранічная зона. Зона адпачынку.
•••
Бяз’ядзерная зона — зона, у якой не павінна вырабляцца, захоўвацца і выкарыстоўвацца ядзерная зброя.
Дэмілітарызаваная зона — вызначаная дагаворам паласа ўздоўж граніцы дзвюх дзяржаў, на якой забараняецца будаваць умацаванні і трымаць войскі.
Мёртвая зона — прастора вакол радыёстанцыі, у якой наглядаецца паслабленне або адсутнасць прыёму радыёсігналаў.
[Ад грэч. zōnē — пояс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
на́даўбень, ‑бня, м.
1. Жалезабетонная рэйка, тумба ці бервяно, якія ўбіваюцца або ўкопваюцца ў зямлю як процітанкавая загарода. Пры ўваходзе ў горад на ўсіх вуліцах былі пастаўлены крыжавіны з рэек і ўкапаны надаўбні. Сабаленка. Дзесяткі і сотні тысяч жыхароў сталіцы.. пачалі капаць акопы, супрацьтанкавыя равы, будаваць надаўбні, каб перагарадзіць ворагу дарогу да сталіцы. Паслядовіч.
2. Лаянк. Пра тупога, неразважлівага чалавека. Ну і надаўбень жа ён!
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прачу́лы, ‑ая, ‑ае.
Напоўнены вялікім пачуццём. Хай новыя людзі на заўтра пабачаць, Як сэрцы імкнуліся край будаваць, Пабачаць і ў песнях прачулых адзначаць Адважных байцоў незлічоную раць. Куляшоў. У трыццатыя гады паэт стварае самыя прачулыя свае вершы, дзе ўсімі гранямі пераліваюцца пачуцці радасці жыцця, свабоднай працы. Навуменка. Многа цёплых, прачулых слоў давялося пачуць Барысу ад прысутных пра сям’ю старога чыгуначніка Фёдара Цімафеевіча Даражкова. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
возводи́ть несов.
1. (строить) будава́ць, ста́віць; узво́дзіць;
возводи́ть сте́ны до́ма будава́ць (узво́дзіць) сце́ны до́ма;
возводи́ть но́вое зда́ние будава́ць (ста́віць) но́вы буды́нак;
2. (поднимать) уст. узніма́ць, падыма́ць;
возводи́ть глаза́ узніма́ць (падыма́ць) во́чы;
3. (вести к более высокому общественному, служебному положению) перен. возводи́ть в чин (сан, досто́инство) надава́ць чын (сан, го́днасць);
возводи́ть на престо́л, на трон узво́дзіць (садзі́ць) на трон;
4. в др. знач. узво́дзіць;
возводи́ть в квадра́т узво́дзіць у квадра́т;
возводи́ть в зако́н (в при́нцип) узво́дзіць у зако́н (у пры́нцып);
5. (приписывать напрасно) книжн. узво́дзіць;
6. (к чему — относить происхождение чего-нибудь к чему-л.) книжн. выво́дзіць (ад чаго, з чаго);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Мадырава́цца 1, мадэравацца ’ўбірацца’, ’важнічаць’, ’манернічаць, крыўляцца’ (паст., шчуч., шальч., швянч., Сл. ПЗБ). З польск. moderować (się) ’тс’, у якім зліліся дзве лексемы: 1) moderować (się) ’стрымліваць, лагодзіць, заспакойваць’, а таксама ’майстраваць, будаваць, перарабляць, халтурыць’ < лац. moderāri, 2) moderować (się) ’элегантна апранацца’, ’прыхарошвацца’, ’манернічаць, крыўляцца’, ’зацягвацца ў карсет’ < miderak, midorak, minderak < нем. mieder ’гарсэцік, жакетка’.
Мадырава́цца 2 ’дурэць’ (віл. Нар. сл.) утварылася ў выніку збліжэння лексем мадырава́цца і *мадрава́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
contour
[ˈkɑ:ntʊr]
1.
n.
абры́с -у m.; ко́нтур -у m.
2.
adj.
ко́нтурны
contour map — ко́нтурная ка́рта
3.
v.t.
1) будава́ць зго́дна з ко́нтурам
2) рабі́ць абры́с
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
áufführen
1.
vt
1) будава́ць, ста́віць
2) ста́віць (на сцэне)
2) прыво́дзіць, цытава́ць
2.
(sich) паво́дзіць сябе́
sich höflich ~ — быць ве́тлівым [даліка́тным]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
згі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Знікнуць, прапасці. Дзень няма козліка, другі няма, цэлы тыдзень няма. Мы ўжо так і падумалі, што ён згінуў назаўсёды. Брыль. // Перастаць існаваць у выніку разбурэння, знішчэння. Дзе была адна пустыня — Елкі ды бярозкі, — Поле будзе, пушча згіне, Стануць хаты, вёскі. Купала. // Загінуць, памерці. Лепей згінуць у змаганні за сваю волю, за права будаваць сваё жыццё па-свойму, чым прызнаць панскую ўладу і панскую волю. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)