пад ляжа́чы ка́мень вада́ не цячэ́ — посл. под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Га́ньба ’ганьба’ (БРС, Нас., Шат., Касп.), таксама ’прыродная вада’ (Шат., Касп.), укр.ганьба́, польск.gańba (старая форма), hańba (больш новая форма, пад уплывам чэш. мовы; гл. Слаўскі, 1, 401–402), чэш.hanba, н.-луж.gańba, в.-луж.hańba. Прасл.*ganьba (уласна дыял.прасл., толькі ў зах. і ўсх.-слав. мовах) — утварэнне ад дзеяслова *ganiti. Гл. падрабязна Слаўскі, там жа. Бернекер (1, 376) лічыў усх.-слав. словы паланізмамі, але, паводле Слаўскага (там жа), без дастатковай аргументацыі. Булыка (Запазыч., 78–79) лічыць ст.-бел.ганьба, ганба паланізмамі (як і вытворныя адсюль дзеясловы). Аб запазычанні, магчыма, сведчыць націск у бел. слове (га́ньба; параўн. укр.ганьба́). Сюды ганьбава́ць, га́ньбіць (БРС, Нас., Касп.), ст.-бел.ганбити (Булыка, Запазыч.), гане́бны (ст.-бел.ганебный; Булыка, Запазыч.). Укр. (ст.-укр.) ганба Цімчанка (1, 506) таксама лічыў запазычаннем з зах.-слав. моў (чэш.hanba, польск.hańba).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́катачак у выразе: у лу́катачку ’скруціўшыся (пра змяю)’ (віл., Сл. ПЗБ), лу́катка ’лукавіна’ (чэрв., Сл. ПЗБ), ’зігзаг’ (Шат.; КЭС, лаг.), ’няроўнасць’ і лу́каткай ’няроўна, зігзагамі’ (гродз., Сцяшк. Сл.), ісці (адрэзаць) у лу́каткі ’крыва, віляючы з боку ў бок’ (лях., Янк. Мат.). Рус.наўг., цвяр., калін.лу́ко́ть ’задняя частка сахі ў выглядзе прагнутага раздвоенага бруса’, ст.-рус.лукоть ’гак’, ’пятля’, ц.-слав.лѫкоть ’тс’, ’вобад кола’, польск.łąkoć ’выгнутасць, крывізна’, паўд. ’звяно вобада’, н.-луж.łukuś ’бабінец’ < ’паўкруглая выгнутасць дзвярэй’, ’лёд, з-пад якога выцекла вада’, чэш.loukoť ’звяно’, мар.lúkoť ’тс’, ’выгнутае дрэва’, славац.lúkoť ’звяно’. Дададзім яшчэ польск.łąkotka, серб.-харв.лукоћа ’папярочнае рабро ў лодцы’. Прасл.lǫkotьka, якое з lǫkotь ’выгнутасць, крывізна, лук, выгнуты прадмет’, утворанай з lǫkъ > лук1 (гл.) і суфікса ‑otь (Слаўскі, 5, 86 і 87; Фасмер, 2, 533; Шустар-Шэўц, 11, 788–789).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
running
[ˈrʌnɪŋ]1.
n.
1) бе́ганьне n., бег -у m.
2) бегані́на f.
2.
adj.
1) гно́йны (пра ра́ну)
2) які́ цячэ́
3) цяку́чы, бягу́чы
running water — бягу́чая вада́
4) безупы́нны, бесьперапы́нны
a running commentary — суправаджа́льны камэнта́р
5) бягу́чы
the running month — бягу́чы ме́сяц
6) пасьлядо́ўны
for three nights running — тры но́чы за́пар
7) паўзу́чы; паво́йны, вітко́вы (пра расьлі́ну)
•
- be in the running
- running a business
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
spout
[spaʊt]1.
v.t.
пуска́ць струме́нь
A whale spouts water when it breathes — Кіт выпуска́е струме́нь вады́, калі́ ды́хае
2.
v.i.
біць струме́нем, лі́цца цурко́м, цурчэ́ць
Water spouted from a break in the pipe — Вада́ бі́ла струме́нем зь дзі́ркі ў трубе́
3.
n.
1) струме́нь -я m.
2) ры́на f. (для сьцёку)
3) дзю́бка f.; ры́лца n. (пля́шкі)
4) Zool. ды́хальная адту́ліна (у кіта́)
•
- up the spout
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
standing
[ˈstændɪŋ]1.
n.
1) стано́вішча n. (у грама́дзтве), рэпута́цыя f.
men of good standing — лю́дзі з до́брай рэпута́цыяй
2) стаж -у m.
3) трыва́ньне n., праця́гласьць f.
of long standing — праця́глы, да́ўны
4) стая́ньне n.
2.
adj.
1) які́ стаі́ць, стая́чы
a standing lamp — стая́чая ля́мпа
standing water — стая́чая вада
standing ovation — ава́цыі сто́ячы
2) ста́лы
a standing invitation — ста́лыя запро́сіны
a standing army — рэгуля́рнае во́йска
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
машы́на, ‑ы, ж.
1. Сукупнасць механізмаў, прызначаная для пераўтварэння энергіі, выканання пэўнай карыснай работы, збору, захоўвання і выкарыстання інфармацыі. Швейная машына. Сельскагаспадарчыя машыны. Вылічальная машына.//перан. Пра чалавека, які дзейнічае машынальна, бяздумна, як аўтамат. //перан. Аб чым‑н. складаным, што дзейнічае падобна механізму бесперабойна і дакладна; сістэма. Беларуская Савецкая Рэспубліка першай прыняла на сябе ўдар пачварнай ваеннай машыны гітлерызму.Клімковіч.
2. Транспартны сродак, які прыводзіцца ў рух пры дапамозе якога‑н. рухавіка. Да свірна пад’ехала машына, на яе пачалі грузіць мяхі.Шахавец.//Уст. Поезд, цягнік. Вось кончан лес, і Стоўбцы блізка. Туман на возера лёг нізка, Вада шумела каля млына, Свістала голасна машына.Колас.
•••
Як заведзеная машына — а) рытмічна, аднастайна, бесперапынна; б) механічна, не думаючы (рабіць што‑н.).
[Фр. machine ад лац. machina.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́ршчыцца, ‑шчуся, ‑шчышся, ‑шчыцца; незак.
1. Збірацца ў маршчыны (пра скуру, часткі твару). Велікаваты тонкі нос моршчыўся, і ад таго выразней выступалі баразёнкі зморшчын ля вачэй.Асіпенка.Каравая моршчыцца скура, Аброс [лясун] цёмным мохам, як пень.Багдановіч.
2. Моршчыць твар (ад болю, незадаволенасці і пад.). Вадэйка ўздрыгвае ўсім сваім вялікім целам, пакутліва моршчыцца.Навуменка.Бацька, скурчыўшыся, ляжаў у прымятым аеры ля раўка і моршчыўся ад болю.Бажко.
3.перан. Пакрывацца маршчынамі, рабізной (пра паверхню вады). Ад ветру з прысвістам шумелі голыя кусты, у затоках і невялікіх сажалках моршчылася цёмна-сіняя вада.Дуброўскі.Рачулкі моршчыліся ў пене.Бядуля.// Рабіцца няроўным, пакрывацца складкамі (пра адзежу, рэчы). Малатабоец Міша Чэчат глядзіць, .. як моршчыцца і сапе на ўсё нутро куртаты скураны мех.Арочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накі́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.
1. Кінуць у некалькі прыёмаў нейкую або вялікую колькасць чаго‑н. Накідаць камення. □ Забілі [хлапчукі] дзве палі, палажылі бервяно, накідалі каля яго камення і засыпалі жвірам, каб вада не размыла.Пальчэўскі.
2. Кідаючы што‑н. куды‑н., напоўніць, накласці. Накідаць кошык бульбы. Накідаць воз сена. □ [Ладагубец і Барашкін] удвух накідалі шыхту і пагналі ваганетку ў цэх.Савіцкі.
3. Скласці ў агульных рысах. Накідаць план работы.// Хутка, наспех напісаць, намаляваць, начарціць. □ [Шутаў] хутка накідаў алоўкам некалькі слоў, напісаў свой адрас.Мележ.Косця ўзяў ліст чыстай паперы і алоўкам накідаў просты чарцёж крана, разбіўшы яго на асобныя вузлы.Шыцік.
накіда́ць1, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак.да накінуць.
накіда́ць2, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак.да накі́даць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памутне́ць, ‑ее; зак.
1. Стаць мутным, непразрыстым. Сажалка, дзе плавалі качкі, пачала высыхаць, вада памутнела, патыхала тванню.Хомчанка.Ад часу памутнела шкло акон — Сустрэч і абяцанняў нашых сведка.Макаль.// Стаць мутным, прыняць неасэнсаваны выраз (пра вочы, погляд). Вочы.. [Салавейчыка] яшчэ больш памутнелі, рухі сталі няўпэўненыя.Лупсякоў./убезас.ужыв.У мяне памутнела ў вачах, але я стукнуў яшчэ раз.Карпюк.
2.перан. Страціць яснасць, зацямніцца (пра думкі, розум і пад.). Я баяўся: ці не памутнеў ад гора яе [Марыны] розум?Шамякін.У .. [Дулебы] усё памутнела ў галаве, вочы засланіў нейкі густы змрок, і ён заплюшчыў іх.Шчарбатаў.
3. Страціць выразнасць абрысаў, стаць расплыўчатым. Нічога не разабраць у змроку. Толькі ледзь прыкметна пасвятлела неба і памутнелі зоркі.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)