◎ Мя́ча ’адліга пасля толькі што выпаўшага снегу’ (кір., Нар. сл.). Рус. цвяр. мяч ’дажджыстае надвор’е’, польск. zmięk, чэш. odmek, славац. odmäk ’адліга’. Да т§къ ’мяккі’+ ⁺суфікс-/а > тр£-/а (Петэрсен, AfslPh, 36, 442; Махэк₂, 358; Трубачоў у Фасмера, 3, 32).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бра́кнуць ’набухаць’. Рус. бря́кнуть, укр. бря́кнути, польск. ‑brzękać ’тс’, славен. ‑brę̀kniti. Слав. bręk‑ ’бракнуць, набухаць’. Роднаснае з літ. brìnkti ’тс’, brankà ’набраканне’ і г. д. Бернекер, 84; Траўтман, 36 (лічыць надзейным толькі параўнанне славянскіх і балтыйскіх моў); Фасмер, 1, 225.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адбі́ты ’агароджаны’ (Жд.), адбіць ’адгарадзіць’ (БРС) калька з літ. atmùšti ’адбіць, аддзяліць, адгарадзіць’. Параўн. літ. pérmušti ’перагарадзіць’ і бел. перабіўка ’перагародка’ (Жд.). Літ. mùšti азначае не толькі ’біць’, але і ’дзяліць на часткі’ (гл. Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 149).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыду́біць ’прывезці ці прынесці надзвычай цяжкі груз’ (Янк. 1), ’прывалачы’, прыдубі́цца ’прывалачыся’ (ТС). Мясцовае ўтварэнне ад ду́біць ’цягнуць’ (ТС), якое толькі фармальна можна ўзвесці да прасл. *dǫbiti, аднак цяжкасці ўзнікаюць з семантычнага боку. Няясна, магчыма, звязана з *ды́біць, ды́біцца (гл.)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раса́нкі толькі мн. л. ’расліна святаяннік звычайны, Hypericum perforatum L.’ (Ласт., Кіс.). Фанематычны варыянт рася́нкі (гл. рася́нка), верагодна, пад уплывам раса 1 ў сувязі са звычайным распаўсюджаннем расліны ў “расістых” месцах, у тым ліку на лугах, па берагах рэк і азёр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смята́нне ‘вылет пчалінай маткі (на аблёт)’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. смётываться, смета́ться ‘аб роі, які толькі што адраіўся; пасля выхаду з вулля асесці кучкай’ (Даль, без лакалізацыі) < метать(ся) ‘кідаць(ца)’. Беларускае, відаць, з рускай, улічваючы адзінкавасць фіксацыі і лінгвагеаграфію.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эндага́мія
(ад энда- + -гамія)
характэрны для першабытнаабшчыннага ладу звычай, які дазваляў шлюб толькі паміж членамі адной грамадскай групы (племені, часам роду); параўн. экзагамія 1;
2) зліццё палавых клетак блізкароднасных асобін, інбрыдзінг (параўн. экзагамія 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
knapp
1.
a
1) ву́зкі, це́сны
2) мізлю́ны, убо́гі
3) сці́слы (стыль)
4) абмежава́ны
~e drei Táge — няпо́ўныя тро́е су́так
mit ~er Not — ледзь-ледзь
2.
adv ледзь, у абрэ́з, то́лькі-то́лькі
méine Zeit ist ~ — у мяне́ ма́ла ча́су
◊ mit ~er Not — з ця́жкасцю
j-n ~ hálten* — трыма́ць каго́-н. на каро́ткім павадку́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
захапля́льны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і захапляючы (у 2 знач.). [У купальскіх песнях] сабрана ўсё, што толькі ёсць для беларускіх сялян самага святочнага, таямнічага, захапляльнага, радаснага і гуллівага. Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
згарэ́лы, ‑ая, ‑ае.
Які згарэў; спалены. Толькі калі выйшаў цяпер [Міканор] на двор, заўважыў, што з-за хлява паўзе ўгару дымок, чорны дымок ад згарэлай саломы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)