вы́пудзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго.
Разм. Нечакана напужаўшы, выгнаць адкуль‑н. Выпудзіць птушку з гнязда. Выпудзіць ліса з хмызняку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разняго́дзіцца, ‑дзіцца; безас. зак.
Разм. Пра наступленне непагоды, нягоды. Вось нечакана разнягодзілася, пайшлі дажджы, шэрасць і волкасць завалаклі далягляд. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тупаце́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. тупацець, а таксама гукі гэтага дзеяння. Нечакана Максімка пачуў тупаценне соцень ног. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́ўрышча ’напасць, гора, ліха, бяда’ (жлоб., Жыв. сл., Ян.), наўрэць ’неспадзявана сустрэць, убачыць, напаткаць’: вужаку наўрэў (Купала), наўрэцца ’напаткацца’ (Жд. 2), наўрицца ’выпадкова набрысці, натрапіць, нечакана сустрэцца’ (Гарэц., Бяльк.), наўрыцца ’знячэўку спаткаць, натрапіць’ (маладз., Янк. Мат.), параўн. выпадак (ву́падок) ’няшчасце, непрыемнае здарэнне’ (ТС). Да ўраць ’натыкаць, насаджваць’, гл. наўраць, наві раць, наворышча, вор2© да семантыкі ϊ параўн. наткнуцца ’нечакана сустрэць’, спаткацца ’сустрэцца’ і пид.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́псам ’напралом’ (Мат. Гом.), ’нечакана; хутка’ (жлоб., Наша слова, 2002, 16 кастр.). Магчыма, вынік шэрагу фанетычных змен: раптам > рапцам, рэпцам > рэпсам. Гл. раптам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
heréinschneien
vi разм. нечака́на з’яві́цца, урыва́цца
wie heréingeschneit — як снег на галаву́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
шу́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. Адным прыёмам зрабіць што-н.
Ш. вады на агонь.
Шухнуў вобземлю (паваліўся).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Хутка абваліцца, спаўзці, з’ехаць уніз.
Зямля шухнула ў яму.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Нечакана настаць, надысці.
Шухнула пацяпленне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аслі́ца, ‑ы, ж.
Самка асла.
•••
Валаамава асліца — пра пакорнага, маўклівага чалавека, які нечакана выкажа сваю думку або пратэст супраць чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
plátzen
vi (s)
1) ло́пацца, трэ́скацца, разрыва́цца
vor Neid ~ — ло́пнуць ад за́йздрасці
2) разм. ху́тка, нечака́на з’яві́цца [увайсці́, уварва́цца, узляце́ць]
zu j-m ins Haus ~ — нечака́на прыйсці́ да каго́-н. дадо́му
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ку́мпал, ‑а, м.
Разм. груб. Галава, чэрап. Ужо на могілках я крута павярнуўся і нечакана ўдарыў прыкладам вінтоўкі па кумпалу Цыбулькі. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)