łamać się

łam|ać się

незак.

1. ламацца;

2. перан. змагацца;

~ać się z trudnościami — змагацца з цяжкасцямі;

3. дзяліцца, падзяляць;

~ać się chlebem — дзяліцца хлебам;

4. разбівацца;

fali ~ią się o dziób łodzi — хвалі разбіваюцца аб нос лодкі;

5. вагацца;

nie łamać się ! разм. трымайся!, не бойся!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

scruple

[ˈskru:pəl]

1.

n.

1) згрызо́та f.

Man of no scruples — чалаве́к без згрызо́таў, нядо́брасумле́нны

2) сумне́ў -ву m., пачуцьцё няёмкасьці, нязру́чнасьці або́ со́раму

She has scruples about playing cards for money — Яна́ саро́меецца гуля́ць у ка́рты на гро́шы

3) скру́пул -а m. (стара́я адзі́нка аптэ́карскае вагі́)

4) кры́ха f.

2.

v.i.

вага́цца, саро́мецца

A dishonest man does not scruple to deceive others — Несумле́нны чалаве́к не вага́ецца ашу́кваць другі́х

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

vibrate

[ˈvaɪbreɪt]

1.

v.i.

1) вібрава́ць

A piano string vibrates and makes a sound when a key is struck — Калі́ наці́снуць на кля́вішу піяні́на, струна́ вібру́е і выдае́ гук

2) гайда́цца, ківа́цца

3) дрыжэ́ць, трымце́ць

4) гучэ́ць

The clanging vibrated in his ears — Бра́згат гучэ́ў у яго́ ў вуша́х

5) Figur. вага́цца, хіста́цца

2.

v.t.

1) выкліка́ць хіста́ньне, дрыжэ́ньне, вібра́цыю

2) адме́рваць час хіста́ньнем

A pendulum vibrates seconds — Ма́ятнік адме́рвае сэку́нды

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

swing

[swɪŋ]

1.

v., swung, swung, swinging

1) гу́шкацца, го́йдацца, калыха́цца

2) хіста́цца, ківа́цца, вага́цца (як ма́ятнік, ківа́ч)

3) маха́ць, разма́хваць

He swings his arms as he walks — Ён разма́хвае рука́мі, калі́ йдзе

4) разваро́чваць, круці́ць

He swung his partner as they danced — Ён крутану́ў партнэ́рку ў та́нцы

2.

n.

1) калыха́ньне, го́йданьне, гу́шканьне, хіста́ньне n.

2) го́йданка f.

3) калы́ска, гу́шкалка f.

4) рытм -у m.

5) сьвінг -у m. (музы́чны стыль, та́нец)

•

- in full swing

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

кача́ться​I несов.

1. (раскачиваться, находясь в подвешенном состоянии, под действием ветра, волн) калыха́цца, гайда́цца; (в люльке, на качелях, в гамаке и т. п. — ещё) гу́шкацца;

2. (о чём-л. неустойчивом или слабо закреплённом) хіста́цца, обл. калыва́цца; ківа́цца;

стол кача́ется стол хіста́ецца (калыва́ецца);

анте́нна кача́ется антэ́на хіста́ецца (калыва́ецца);

больно́й кача́ется от сла́бости хво́ры хіста́ецца ад сла́басці;

ма́ятник кача́ется ма́ятнік хіста́ецца (калы́шацца);

голова́ кача́ется галава́ ківа́ецца;

3. (колебаться в вертикальном направлении) вага́цца, разг. зы́бацца;

ча́ши весо́в кача́ются ша́лі ва́гі вага́юцца;

мостки́ кача́ются кла́дка зы́баецца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Агу́раць ’надаесці’ (Бір. дыс.), агурэць ’разленавацца, стаць непаваротлівым’ (КЭС, лаг.), агурыцца ’абвыкнуцца, апусціцца’ (Бір. дыс., Нас.), агура ’неслух, непаслухмяны’ (Бяльк.), агурань ’грубіян, неслух’, агурства (Нас.), ст.-бел. огурный ’непаслухмяны, бестурботны’ (Гарб.), огуритися ’не слухацца, упірацца’ (1557), огурство ’ўпартасць’ (1554) (Нас. гіст.), рус. огурь ’упартасць, ленасць’, огурный ’упарты, гультай’ і інш. (гл. Львоў, Зб. Вінаградаву, 172), укр. огурний, угурний ’упарты, непаслухмяны’ (гл. Патабня, Из записок, 3, 51). Булахаў (Бел. мова, 46–47) параўноўвае беларускія словы з велягурісты (гл.). Супрун, Веснік БДУ, 1, 2, 69 — з славац. ohurny ’магутны, бялізны, грубы’, ohurit ’аглушыць, заблытаць’, але дапускае і прэфіксальны характар a‑. Тады супастаўляюцца таксама рус. гуряться ’паводзіць сябе нахабна’, палаб. *gorniti ’гаварыць’, славац. hurny ’магутны, бялізны, грубы’, серб.-харв. гу́рати ’штурхаць, пхаць’ (гэта супастаўленне зроблена ўпершыню Патабнёй), балг. гурам ’хадзіць’. Пералічэння словы, вельмі далёкія семантычна, трэба размежаваць. Паўднёваславянскія формы звязваюцца з літ. gū́ra ’сутулы чалавек, чалавек, які ходзіць сагнуўшыся’, gū̃rinti ’хадзіць сагнуўшыся’ (Буга, RR, 1, 441), лат. gūrât ’марудна рухацца, ляніцца’ (Эндзелін, KZ, 44, 68), лат. guôrît ’марудзіць, вагацца’, guoris ’гультай, лодар’. Апошнія балтыйскія паралелі непасрэдна звязаны з беларускімі і рускімі словамі. Эндзелін таксама супастаўляе латышскія формы, серб.-харв. гӳритисе ’згібацца’ з ст.-грэч. γυρός ’сагнуты, гарбаты’, нарв. kūra ’згібацца’ і г. д. (Параўн. яшчэ Фрэнкель, 177; Ілліч–Світыч, ВЯ, 1961, 4, 96). Што датычыць семантычнага пераходу ад серб.-харв. гӳрити се ’згібацца’, балг. погурен ’сутулы’ да серб.-харв. гу́рати ’штурхаць, пхаць, туліць’, балг. гурам ’хадзіць’, параўн. сутулы, туліць і туляцца. Польск. ohurstwo, відавочна, з беларускага (г — фрыкатыўнае), а палаб. *gorniti да гэтай лексічнай групы не адносіцца. Такім чынам, формы яшчэ індаеўрапейскія (*gau̯/gu‑r). Рэканструкцыя Львова (*agh‑) неверагодная. Супраць апошняй таксама Трубачоў, Дополн., 3, 121.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

хіста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Калыхацца, ківацца з боку ў бок. [Зыбін] слухаў лагодны, супакойлівы шум зялёных вершалін соснаў, што плаўна хісталіся над ім. Мележ. А .. [збожжа] рознымі колерамі гарыць, да пояса кланяецца — хістаецца ў бакі... Каваль. // Дрыжаць, мігаць (пра агонь, святло і пад.). Белае полымя дрыгацела, хісталася, падымалася і ападала, і вось-вось, здавалася, пагасне. Колас. Туман дыміўся вечаровы, Між дрэў Хістаўся маладзік. Скурко.

2. Ківацца пры хадзьбе з боку ў бок. Як макаўка ад ветру на градзе, Хістаецца дзіцё ва ўсе бакі: Памкнецца крок ступіць — і тут жа ўпадзе, Які ж для ўсіх ты, першы крок, цяжкі! Непачаловіч. Знябыўся, пахудзеў [Пятрусь], рана яго разгнаілася, без сну і яды хістаецца, а не кінуў яе [Ганны] палякам. Нікановіч. // Калыхацца, калывацца ў бакі ў час руху. Воз хістаўся і рыпеў па выбоістай дарозе. Лупсякоў. Вагон гушкаўся, уздрыгваў, хістаўся ў бакі. Васілёнак.

3. Ківацца ў выніку нетрывалага, ненадзейнага прымацавання да чаго‑н., умацавання ў што‑н. або ў выніку трухлявасці і пад. Пад акном ад падлогі чарнелі два вянцы, гнілі; сям-там высыпаў грыбок.. Гніль лезла і вышэй, падтачыла падаконнік, — ён хістаўся пад локцямі ў Аркадзя. Пташнікаў. А зубы ў хлопцаў ад сцюжы ды без вітамінаў хістаюцца, крывавяць і баляць. Грахоўскі. // перан. Траціць ранейшае значэнне, сілу, устойлівасць. Польскі трон хістаўся пад напорам знаці, А яе не турак, дык швед калашмаціў. Бажко.

4. перан. Быць у нерашучасці; вагацца. Нейкі момант.. [Васіль] хістаўся: гаварыць Януку ўсё, як ёсць, ці не гаварыць? Кулакоўскі. Так, пакуль прыедзе бацька, усё будзе ўжо зроблена, і яму не будзе магчымасці ні думаць, ні сумнявацца, ні хістацца. Краўчанка.

5. Быць няўстойлівым, непастаянным; мяняцца. Цэны хістаюцца. Тэмпература паветра хістаецца ад 13 да 18°.

6. Зал. да хістаць (у 1, 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

blow​3 [bləʊ] v. (blew, blown)

1. ве́яць, дзьмуць, дзьму́хаць;

It is blowing a gale. Будзе бура.

2. гнаць (ветрам), разве́йваць; здзіма́ць, здзьму́хваць;

My hat blew off. Мой капялюш здзьмула ветрам.

3. свіста́ць; гудзе́ць;

The referee blew his whistle. Суддзя свіснуў у свісток.

4. : blow one’s nose смарка́цца, вы́смаркацца

5. infml (on) тра́ціць, марнатра́віць (грошы)

6. выдзіма́ць;

blow bubbles пуска́ць бу́рбалкі;

blow glass выдзіма́ць шкляны́я вы́рабы

♦

blow a kiss пасла́ць паве́траны пацалу́нак;

blow hot and cold (about smth.) infml вага́цца, пастая́нна мяня́ць свае́ по́гляды;

blow smb.’s mind infml хвалява́ць, узбуджа́ць, шакі́раваць каго́-н.;

blow one’s own trumpet/horn infml выхваля́цца;

blow one’s top BrE, infml мо́цна раззлава́цца;

blow the whistle on smth. infml палажы́ць кане́ц чаму́-н.

blow about [ˌbləʊəˈbaʊt] phr. v. раскі́дваць, разве́йваць;

The wind was blowing about her hair. Вецер развейваў яе валасы.

blow away [ˌbləʊəˈweɪ] phr. v. infml

1. застрэ́ліць

2. ура́зіць; ашчаслі́віць

blow in [ˌbləʊˈɪn] phr. v. infml нечака́на з’яві́цца;

Look who’s just blown in! Глянь, каго прынесла!

blow out [ˌbləʊˈaʊt] phr. v. задзьму́ць, затушы́ць (лямпу, свечку)

♦

blow out one’s brains пусці́ць сабе́ ку́лю ў лоб

blow over [ˌbləʊˈəʊvə] phr. v. суніма́цца, міна́ць, прахо́дзіць;

The scandal will soon blow over. Скандал хутка пройдзе.

blow up [ˌbləʊˈʌp] phr. v.

1. узрыва́ць; узрыва́цца; разбура́ць; разбура́цца

2. надзьму́ць паве́трам (шыну)

3. раздува́ць, перабо́льшваць;

Newspapers blew up the affair. Газеты раздулі справу.

4. (at) раззлава́цца, узлава́цца; свары́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

*Калды́ба, колдыба ’крывы, кульгавы, які павольна ідзе’ (Нас.), калдыбаць ’кульгаць’ (БРС, ТСБМ, Бяльк.), калдыбыць і кылдыбаць (Юрч. З жыцця), колдыбаць (Нас.), кылдыбаць (Бяльк.), колдыбайло ’кульгавы’, ’павольны ў рабоце’ (Нас.), сюды ж калдыб ’пра цяжкую хадзьбу пры хворых нагах’ (мсцісл., Нар. лекс.: Нас.). Рус. зах. бран. калдыбать ’ісці павольна, кульгаць’, смал. колдыба ’кульгавы’, колдыбка ’скалечаная нага, кукса’, колдыб ’дзеянне па дзеяслову колдыбать’, колдыбай ’кульгавы’, колдыбать ’кульгаць’, кур. колдыбать ’тс’, ’павольна ехаць, ледзь цягнуцца’, разан. ’не мець сталага месца’, колдыбащий ’няўстойлівы, непастаянны, які часта мяняецца’: «Моя жизнь колдыбащая…» (СРНГ, 14, 119). Паводле геаграфіі — інавацыя ў сумежных бел. і рус. гаворках. Што датычыць этымалогіі, рус. колдыбай, колдыбать Фасмер (2, 288) лічыў роднасным колдыка ’кульгавы, які ідзе перавальваючыся’, колдыкать, бел. колдыга (гл.), колдыгаць. Апошнюю групу слоў шматлікія этымолагі разглядаюць у сувязі з гоц. halts ’кульгавы’, грэч. κόλος ’абрублены, надламаны’, арм. kał ’кульгавы’, літ-pa ў Фасмера, там жа. Як відаць, і.-е. семантыцы адпавядае смал. колдыбка ’скалечаная нага, кукса’, аднак гэта суфіксальнае ўтварэнне і няма ніякіх падстаў лічыць яго першасным у параўнанні з іншымі лексемамі гэтай групы. Славянскіх паралелей, якія б дазволілі рэканструяваць праславянскую форму, няма. Як здаецца, бел. і рус. словы ўтвораны не па мадэлі ’абрублены, абрэзаны’ → ’куксаты’ → ’кульгавы’. Параўн. рус. валаг. колдыбашить ’балбатаць, пустасловіць’ (< ’боўтаць’), цвяр. колдыбашиться ’калыхацца, вагацца’, разн. колдыбащий ’няўстойлівы’, колдыбацца ’качаваць, матацца’. Аналагічная версія была прапанавана Бернекерам (1, 660), які рус. колдыкать, колдыбашить і пад. уключыў у артыкул kъltajǫ, kъltati, дзе аб’яднаны лексемы са значэннямі ’кульгаць’, ’рухаць’, ’калыхаць; гайдаць’ і да т. п. Структура дазваляе меркаваць аб архетыпе *kl̥t‑ і яго звонкім адпаведніку *kl̥d‑. Статус гэтых форм не зусім ясны: шэраг рус. дыял. фактаў (пск., цвяр., асташк. колтовня ’чалавек, які таргуецца за кожную капейку’, колтыг ’жмінда’, ’шум, сварка’ і колтыга ў абодвух значэннях) сведчыць аб празрыстай сувязі з адпаведнымі вытворнымі ад колот‑ (развіццё семантыкі: ’хістаць’ → ’хістацца’, ’трэсціся’ або непасрэдна ’трэсці’ → ’трэсціся’ → ’дрыжаць’ → ’скупіцца’ і ў прынцыпе можна дапусціць, што разглядаемая лексіка паходзіць іменна ад гэтай асновы. Параўн. яшчэ колты ’плёткі’ (у Даля без геаграфіі). Што датычыць фанетыкі, можна прывесці як прыблізны адпаведнік бел. кальбель < калыбель. Аднак тое ж развіццё семантыкі магло быць цалкам самастойным; значэнне ’кульгаць’ не зафіксавана ў вытворных ад колотить. Такім чынам, прыведзеныя архетыпы цалкам магчымыя, хоць іх усх.-слав. характар відавочны. Параўн. яшчэ калдыга (гл.).

Калдыба́ 2 ’цвёрды выступ каля паглыблення на разбітай або мёрзлай дарозе’, ’няроўнае ворыва з ямкамі і выступамі’, ’скіба дзярновай зямлі на раллі’ (слаўг., Яшк.). Рус. разан. колдырь ’вялікі кавалак чаго-н.’, ’нарасць на дрэве’, колтырь ’вялікі кавалак (хлеба і да т. п.)’, да семантыкі параўн. скіба (хлеба) і скіба (зямлі). Аб архетыпе гл. пад калдыба 1, семантыка намінацыі не вельмі зразумелая. Магчыма, неабходна суаднесці відавочна ўтвораныя ад асновы колот рус. дыял. колоть ’няроўная, узгорыстая, абледзянелая паверхня дарогі, якая замерзла пасля моцнай адлігі’, ’узгоркі замёрзлай восенню гразі, ледзь пакрытыя снегам’, ’няроўная, ухабістая паверхня дарогі, якая высахла ад летняга спёку’ і да т. п. Параўн. да гэтага пск., асташк., цвяр. колоть ’сумятня, сварка’, празрыстае вытворнае ад колотить ’сварыцца’. Што датычыць словаўтварэння рус. паралелі і семантыкі намінацыі, параўн. яшчэ пск., асташк., цвяр. колотьба ’няроўная, абледзянелая паверхня дарогі’, дыял. колоткой ’ухабісты, гразкі (аб дарозе)’, колотливый ’тс’, ’(пра сэрца), якое моцна калоціцца’. Параўн. яшчэ арханг., халмаг. колотовка ’глыба мёрзлай зямлі’ і назвы розных прылад, утвораных ад колот‑; ленінгр. колотушка ’палка, якой разбіваюць сухія камкі зямлі на ворыве’. У шэрагу рус. дыял., вытворных ад колб‑, адзначаны колдыбнуть ’моцна стукнуць’, колдыбахнуть ’кінуць што-небудзь з шумам у ваду; баўтнуць’, якія, магчыма, сведчаць на карысць апошняга варыянта тлумачэння. Разам з тым праблема з’яўляецца вельмі складанай, паколькі нельга не параўнаць разглядаемае слова і вялікую групу лексікі, якую рэпрэзентуюць такія рус. дыял. лексемы, як колдыбашина ’выбоіна, ухаба’ (параўн. колдыбашный ’ухабісты’), колдыбина, бел. калдыбіна і да т. п. Аднак відавочная розніца ў семантыцы дазваляе меркаваць, што бел. слова — рэгіянальны наватвор ад калдыбаць (?), наконт семантыкі параўн. нашы меркаванні вышэй.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

chodzić

chodz|ić

незак.

1. хадзіць; ступаць;

~ić na grzyby (jagody) — хадзіць у грыбы (ягады);

~ić koło kogo — даглядаць каго;

~ić w palcie — хадзіць у паліто;

~ić lekko — лёгка хадзіць (ступаць; рухацца);

~ić na prawo — наведваць юрыдычны факультэт; вучыцца на юрыдычным факультэце;

~ić na czworakach — поўзаць на карачках;

~ić o lasce (kiju) — хадзіць з кульбай (кіем);

~ić o kulach (na kulach) — хадзіць на мыліцах;

~ić z kim — разм. хадзіць, сустракацца з кім;

chodź na spacer! — хадзем пагуляем (на шпацыр; пашпацыруем)!;

~ić na czubkach palców — хадзіць на пальчыках;

autobusy ~ą rzadko — аўтобусы ходзяць рэдка;

2. koło kogo/czego, za kim даглядаць каго/што; клапаціцца пра каго/што;

~ić koło drobiu — гадаваць свойскую птушку;

3. працаваць; функцыянаваць (пра механізмы);

zegar ~i — гадзіннік ідзе;

4. уздымацца; вагацца; трэсціся;

dom ~i od wybuchów — дом скаланаецца ад выбухаў;

5. хадзіць;

~ą wieści (plotki) — ходзяць чуткі (плёткі);

o co ~i? — пра што гаворка?; што здарылася?; у чым справа?;

~i o jego życie — гаворка ідзе пра яго жыццё;

chodzić o to, że ... — рэч у тым, што...; справа ў тым, што...;

~i mi to po głowie — гэта ўбілася мне ў галаву

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)