гарну́ць, гарну́, го́рнеш, го́рне; гарні́; незак., каго-што.
1. Выцягваць, выграбаць што-н. дробнае, збіраючы ў адно месца.
Г. бульбу з печы.
2. перан. Набываць надта многа чаго-н. для сябе; прагна хапаць.
Ён горне да сябе ўсё.
3. Пяшчотна прыхіляць, туліць да сябе.
Маці гарнула сына да грудзей.
Ведаю, куды ты горнеш (перан.: схіляеш думку, справу).
4. Прыцягваць, прывабліваць (разм.).
Тэатр гарнуў і вабіў моладзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пране́сціся, -ясу́ся, -ясе́шся, -ясе́цца; -ясёмся, -есяце́ся, -ясу́цца; -ёсся, -е́слася; -ясіся; зак.
1. Хутка праехаць, прабегчы і пад. куды-н. або міма каго-, чаго-н.
Міма нас пранеслася легкавая машына.
Маланкай пранеслася здагадка (перан.: імгненна ўзнікла, прамільгнула).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Хутка прайсці, мінуць.
Дзяцінства пранеслася.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Хутка распаўсюдзіцца.
Хутка пранеслася чутка.
|| незак. прано́сіцца, -о́шуся, -о́сішся, -о́сіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
спатка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.
1. Убачыць, ідучы насустрач або прыйшоўшы куды-н.
С. аднавяскоўца ў горадзе.
2. Выйсці прывітаць каго-н., прыняць.
С. гасцей ля веснічак.
3. Дачакацца наступлення, з’яўлення, надыходу і пад. чаго-н.
С. світанне ў полі.
4. Спасцігнуць каго-н., надарыцца каму-н.
Спаткала яго нейкае ліха.
|| незак. спатыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. спатка́нне, -я, н. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упячы́, упяку́, упячэ́ш, упячэ́; упячо́м, упечаце́, упяку́ць; упёк, упякла́, -ло́; упячы́; упе́чаны; зак.
1. што. Спячы, добра прапячы.
У. хлеб.
2. каго (што). Адправіць куды-н. супраць волі; зняволіць (разм.).
У. ў глуш.
У. ў турму.
3. каго. Папракнуць, з’едліва сказаць што-н. каму-н. (разм.).
У. каго-н. на сходзе.
4. што. Марна патраціць (разм.).
Упяклі столькі грошай.
|| незак. упяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ша́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. Шуснуць, шмыгнуць куды-н.
Ш. у гушчар.
2. 3 шумам, хутка ўпасці, зляцець.
Дрэва шаснула на зямлю.
3. Моцна стукнуць па чым-н. або з энергіяй праявіцца ці хутка зрабіць што-н.
Ш. палкай па дошцы.
Ш. нажом па мясе.
Ш. талерку (пабіць). Шаснуў дождж.
Шаснула куля над галовамі.
4. Утварыць шоргат, глухі шум.
Нешта шаснула ў кустах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
хілі́ць
1. (нахіляць) néigen vt, (níeder)béugen vt;
2. марск, ав krängen vt, kíelen vt, auf die Séite légen;
3. безас (ахопліваць, адольваць):
мяне́ хі́ліць на сон ich bin schläfrig;
4. перан (да чаго, куды-н) zíelen vi (auf A);
было́ незразуме́ла, куды ён хі́ліць es war nicht klar, woráuf er ábzielt;
5. перан (прывабліваць, прыцягваць) ánziehen* vt, Ánziehungskraft besítzen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
закат Прыток ракі, куды ў разводдзе імкнецца рыба, а пры спадзе вады наладжваецца ў вузкім месцы яе «лоўля ў закат» (Пін., Тур. Палессе ЖР, 1882, 347).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
бар’е́р
(фр. barriére)
1) невысокая перагародка, якая закрывае свабодны праход куды-н.;
2) перашкода, якую трэба пераадолець пры спаборніцтве ў бегу, скачках і інш.;
3) наогул перашкода для чаго-н. (напр. гукавы б., цеплавы б.);
4) перан. тое, што перашкаджае дзейнасці (напр. ведамасны б., псіхалагічны б.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
versäumen
vt
1) упуска́ць, спазня́цца
den Zug ~ — спазні́цца на цягні́к
ich hábe nichts zu ~ — мне няма́ куды́ спяша́цца
2) прагу́льваць, прапуска́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
захіну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
1. Засланіцца, прыкрыцца чым‑н. [Сотнікаў] захінуўся рукавом, але ад таго кашаль стаў і яшчэ больш нястрымным. Быкаў. / у перан. ужыв. Пакрывалам бялёсых туманаў захінуўся шырокі прастор. Машара. // Пасунуўшыся, закрыцца. Нават пасля таго, як захінулася заслона, гледачы ніяк не маглі суняцца ад смеху. Ус.
2. Ахінуць сябе чым‑н., закруціцца ў што‑н. Міхаліна захінулася кажушком і пайшла. Грамовіч. [Гвардыян] мацней захінуўся ў футра і няпэўнаю ступою пасунуўся да дзвярэй. Зарэцкі. // Разм. Захінуць на сабе краі вопраткі. — Халат расшпіліўся, захініся.
3. Схавацца дзе‑н., за што‑н. Захінуцца за вугал. □ Я захінуўся за куст, насцярожыўся — у цемры расла, набліжалася да лазняку чыясьці постаць. Сачанка. А як жа.. [Танечку] не знайсці, калі яна стаіць побач з табой, рукой дастанеш! Нават не здагадаецца захінуцца куды-небудзь пад ложак ці пад канапу. Рылько. Куды ў пануры гэткі дзень ісці? Дзе захінешся, куды дзенешся? Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)