абысці́ся, абыдуся, абыдзешся, абыдзецца; пр. абышоўся, ‑шлася, ‑шлося; заг. абыдзіся; зак.
1. Задаволіцца тым, што ёсць; знайсці выйсце са становішча, абмяжоўваючыся наяўнымі сродкамі. Ды зрабілі хлопцы з толкам, абышліся без вяроўкі: паяскі свае сабралі, у адзін усе звязалі. Дубоўка. // Здолець пражыць без каго‑, чаго‑н., не выкарыстаць каго‑, чаго‑н. Бацька, дзед і прадзед ўмелі іграць на скрыпцы і былі скамарохамі для ўсяе акругі. Ніводнае вяселле без іх не абышлося. Гарэцкі.
2. Так ці інакш паставіцца да каго‑, чаго‑н., выявіць пэўныя адносіны. Абысціся па-людску. Ветліва абысціся. □ Тут дзед пачаў пералічаць усе здарэнні, дзе з сялянамі абышліся несправядліва. Колас.
3. Выклікаць пэўныя расходы, страты; каштаваць. Перавозка грузаў абышлася ў 50 рублёў. □ Маёрава смерць дорага абышлася немцам. Гурскі.
4. Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца. Андрэй быў рады, што ўсё абышлося шчасліва. Шахавец. [Шафёр:] — Добра, што ўсё так абышлося. Кулакоўскі.
•••
Абысціся ў капейку (капеечку) — дорага каштаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недарэ́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Сказаны, зроблены неўпапад, не да месца, недарэчы. [Юрка] хмурыўся і з прыкрасцю адмахваўся ад сясцёр, якія.. прыставалі з недарэчнымі роспытамі. Карпаў. Каб скасаваць сваю недарэчную выхадку, [Аніс] узяў пад локці Макара і Есіпа, якія, крыху збянтэжыўшыся, супыніліся ў парозе, і павёў іх наперад. Дуброўскі.
2. Неразумны, бяссэнсавы. Недарэчныя думкі. Недарэчная балбатня. □ Прэч усе недарэчныя разважанні, усе крыўды і дробныя непаладкі! Рамановіч. Самы факт, калі смерць вырывае са строю чалавека, які не прайшоў і паловы таго, што мог прайсці, здаецца недарэчным і несправядлівым. Хадкевіч. // Які робіць падобныя ўчынкі. Недарэчныя людзі.
3. Няўклюдны, няскладны (знешне). Маленькі, недарэчны яфрэйтар Кугель, які ляжаў у шпіталі ў мінулым годзе, выхваляўся, што ўласнымі вачыма бачыў крамлёўскія вежы. Дудо. Прайшлі апошнія рады [вясковых хлопцаў] — самых нізкарослых, крыху недарэчных, у вялікіх, не па росту шынялях. Арабей.
4. Які не адпавядае сітуацыі, абставінам. Снегавыя шапкі елак і хвой ледзь прыкметна пераліваліся недарэчным ружовым святлом. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
препя́тствие ср., прям., перен. перашко́да, -ды ж.;
ска́чки с препя́тствиями ска́чкі з перашко́дамі;
есте́ственные препя́тствия воен. прыро́дныя перашко́ды;
та́нковые препя́тствия воен. та́нкавыя перашко́ды;
чини́ть препя́тствия кому́-л. рабі́ць (ствара́ць) перашко́ды каму́-не́будзь;
брать препя́тствия спорт. браць перашко́ды;
преодолева́ть все препя́тствия пераадо́льваць усе́ перашко́ды;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
rachuba
rachub|a
ж.
1. лік, лічэнне;
stracić ~ę czasu — згубіць лік часу;
2. разлік;
to nie wchodzi w ~ę — гэта не бярэцца пад увагу;
wszystkie ~y zawiodły — усе разлікі аказаліся памылковымі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
прама́заць сов., в разн. знач. прома́зать; (олифой — ещё) прооли́фить;
п. усе́ ча́сткі машы́ны — прома́зать все ча́сти маши́ны;
ён ~заў уве́сь дзень — он прома́зал весь день;
п. ра́мы пако́стам — прооли́фить ра́мы;
2. разг. прома́зать, промахну́ться;
п. па за́йцы — прома́зать по за́йцу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
перакапа́ць сов.
1. в разн. знач. перекопа́ть, переры́ть;
п. агаро́д — перекопа́ть огоро́д;
п. даро́гу — перекопа́ть (переры́ть) доро́гу;
2. (всё, многое) вы́копать, перекопа́ть;
п. усю́ бу́льбу — вы́копать (перекопа́ть) всю карто́шку;
3. переры́ть;
~па́ў усе́ шуфля́ды ў стале́ — переры́л все я́щики в столе́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ператачы́ць I сов., в разн. знач. переточи́ть;
п. усе́ нажы́ — переточи́ть все ножи́;
зана́дта п. дэ́таль — сли́шком переточи́ть дета́ль;
п. на́нава — переточи́ть за́ново
ператачы́ць II сов. (о червях и т.п.) источи́ть; (о мышах и т.п.) изгры́зть; (о кротах и т.п.) изры́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
сок (род. со́ку) м., в разн. знач. сок;
стра́ўнікавы с. — желу́дочный сок;
бяро́завы с. — берёзовый сок;
рух со́каў — бот. движе́ние со́ков;
◊ вары́цца ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном соку́;
вы́ціснуць (усе́) со́кі — вы́жать (все) со́ки;
у са́мым саку́ — в са́мом соку́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Ebrietas et amor cuncta secreta produnt
П’янства і каханне выдаюць усе тайны.
Пьянство и любовь выдают все тайны.
бел. Што цвярозы мысліць, п’яны скажа. Кахання і кашлю не схаваеш. У п’янага язык доўгі, а розум кароткі.
рус. Что у трезвого на уме, то у пьяного на языке. Вино развязывает язык. Пьяного речи ‒ трезвого мысли. Вся правда в вине. Пьяный, что малый: что на уме, то и на языке. Без вина правды не скажешь. Хмельной, что прямой: рот на распашку, язык на плече.
фр. Ce que le sobre tient au cœur est sur la langue du buveur (Что y трезвого на сердце, то у пьяного на языке.). Le vin délie la langue (Вино развязывает язык).
англ. What soberness conceals, drunkenness reveals (Что скрывает трезвость, выдаёт нетрезвость). A drunken heart won’t lie (Пьяное сердце не лжёт).
нем. Im Wein liegt Wahrheit (В вине лежит правда). Trunkener Mund tut Wahrheit kund (Пьяный рот говорит правду). Wein macht kühn reden (Вино смело говорит). Was man trunken gesagt, hat man nüchtern gedacht (Что сказал пьяный, думал трезвый).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
жура́ў 1, ‑рава, м.
Разм. Тое, што і журавель 1. Высока-высока ў небе ляцелі ў вырай журавы і гусі. Васілевіч.
жура́ў 2, ‑рава, м.
Разм. Тое, што і журавель 2. Усе відаць, як на далоні: і кожнае дрэва на шляху, і калодзежны жураў у дальняй вёсцы, і зубчаты край лесу, і бялявы дымок далёка, далёка, дзе праходзіць чыгунка. Лынькоў. У вёсцы ляніва скрыпелі журавы, пелі пеўні. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)