усе́

1. мест. опред., во мн. ч. все; см. уве́сь;

2. в знач. сущ. все;

у. ў збо́ры — все в сбо́ре;

з усі́х сіл — изо всех сил;

на ўсе сто — на все сто;

не ўсе до́ма — не все до́ма;

трашча́ць па ўсіх швах — треща́ть по всем швам;

панацэ́я ад усі́х бед — панаце́я от всех зол;

на ўсе чаты́ры бакі́ — на все четы́ре сто́роны;

ма́йстар на ўсе ру́кі — ма́стер на все ру́ки;

браць на ўсе за́стаўкі (жы́лы) — стара́ться изо всех сил;

звані́ць (біць) ва ўсе званы́ — звони́ть (бить) во все колокола́;

ве́даць усе́ хады́ і вы́хады — знать все ходы́ и вы́ходы;

усе́ як адзі́н — все как оди́н;

усе́ да аднаго́ — все до одного́, все до еди́ного;

сямёра варо́т і ўсе ў агаро́дпогов. се́меро воро́т и все в огоро́д;

на бе́днага Мака́ра ўсе шы́шкі ва́ляццапогов. на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усе́,

гл. увесь.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уве́сь, усяго́, м., уся́, усёй, ж., усё, усяго́, н., мн. усе́, усіх; займ. азнач.

1. Поўны, без выключэння, цалкам.

Праседзець у. вечар за кнігай.

У. мокры.

Спаліць усе дровы. Ва ўсёй красе.

З усёй сілы.

2. у знач. наз. усё, усяго́, н. Тое, што ёсць, цалкам, без выключэння.

Усё для справы.

Заўсёды ўсім задаволены.

Усяго пакрыху.

Усё разам узятае (усе абставіны, усё, пра што гаварылася).

3. у знач. наз. усе́, усі́х. У поўным складзе, без выключэння (пра людзей).

Адзін за ўсіх і ўсе за аднаго.

Усе да аднаго (без выключэння). Лепшы за ўсіх.

4. (толькі ў Н). Скончыцца, зрасходвацца цалкам.

Соль уся.

5. толькі н. Скончана, канец (разм.).

Больш не ўбачымся.

Усё.

Не хачу ехаць — і ўсё!

Па ўсім відаць (разм.) — па ўсіх прыметах.

Па ўсім відаць, што ён не згодзіцца на абмен.

Увесь у каго (у бацьку, у маці і пад.) хто — пра падабенства каго-н. да каго-н.

Усё адно або усё роўна — аднолькава, няма розніцы, абавязкова нягледзячы ні на што.

Усё адно я не пайду туды.

Мне ўсё роўна.

Усё адно як або усё роўна як — як быццам бы.

Ты ўсё адно як глухі.

Усё як ёсць (разм.) — літаральна ўсё, поўнасцю.

Прадаць усё як ёсць.

Усяго добрага (або найлепшага) — пажаданне пры развітанні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

уся... (гл. усе...).

Першая частка складаных слоў, якая ўжыв. замест «усе...», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напр.: усямерны, усяночны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усе... (а таксама уся...).

Першая частка складаных слоў у знач.: які ахоплівае ўсіх, распаўсюджваецца на ўсіх; абазначае паўнату якасці, выражаную другой часткай слова, адпавядае па знач. займенніку «увесь» («уся»), «усе», напр.: усеагульны, усебаковы, усенародны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усе... (а таксама уся...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая: 1) адпавядае па значэнню займенніку увесь (уся), усе і паказвае, што дзеянне і ўласцівасць, выражаныя другой часткай слова, пашыраюцца на ўсіх, напрыклад: усеагульны, усебаковы, а таксама сведчыць, што з’ява, прадмет, названыя азначальным словам, бяруцца ў аб’ёме чаго‑н., у межах чаго‑н. (адпавядае па значэнню слову «агульна...»), напрыклад: усенародны, усеславянскі, усесаюзны; 2) абазначае паўнату якасці, выражаную другой часткай слова, напрыклад: усеўладны, уселітасцівы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Уса́

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Уса́
Р. Усы́
Д. Усе́
В. Усу́
Т. Усо́й
Усо́ю
М. Усе́

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

уве́сь

займеннік, азначальны, безасабовы

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. уве́сь уся́ усё усе́
Р. усяго́ усёй
усяе́
усяго́ усі́х
Д. усяму́ усёй усяму́ усі́м
В. усяго́ (адуш.)
уве́сь (неадуш.)
усю́ усё усі́х
усе́
Т. усі́м усёй
усёю
усі́м усі́мі
М. усі́м усёй усі́м усі́х

Крыніцы: krapivabr2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

умі́г, прысл.

Імгненна.

Усе ў. замоўклі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́шахірыць

‘вышукаць усё (многае) (вышахірыць усе грошы); прамантачыць усё (многае)’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. вы́шахіру вы́шахірым
2-я ас. вы́шахірыш вы́шахірыце
3-я ас. вы́шахірыць вы́шахіраць
Прошлы час
м. вы́шахірыў вы́шахірылі
ж. вы́шахірыла
н. вы́шахірыла
Дзеепрыслоўе
прош. час вы́шахірыўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)