адкла́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Перанясенне на больш позні час; адтэрміноўка. І яшчэ была адна прычына, што таксама казала за адклад: сёння якраз прыйшоў ліст ад Алёнкі. Колас. Адклад не ідзе на лад. Прыказка. З адкладу няма ладу. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сентыме́нты, ‑аў; адз. няма.

Тое, што і сантыменты. [Краска] хітра абышоў пытанне, стаў выкручвацца і ўрэшце, перайшоўшы на павучальны тон, сказаў, што з ёю, гэта значыць, Галяй Абушэнка, трэба дзейнічаць смялей, яна не любіць сентыментаў, уздыханняў і г. д. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уду́мацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Уважліва абдумаць, асэнсаваць, глыбока ўнікнуць у што‑н. Удумацца ў сэнс слова. □ Вымова тая, калі ўдумацца, патрэбна, як кашаль хваробе. Ермаловіч. А потым, удумаўшыся, Якаў зразумеў, што здзіўляцца і крыўдаваць тут няма чаго. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Адке́ле ’адкуль’ (Касп.). Параўн. рус. пск. откеля, откель і ў іншых рускіх дыялектах з отколь пад аналагічным уплывам отселе (Бернекер, РФВ, 48, 225). Формы адселе на Віцебшчыне няма (замест яе тыпова бел. адсюль), таму, трэба думаць, адкеле — запазычанне з рус. (Мартынаў, SlW, 69).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Рэ́жаць, рэ́жэць ’пясчанае поле’ (ЛА, 2). Няма пэўнасці, што слушна вызначана семантыка: жоўты пясок, што там будэ, ек там самэй рэжэць. Адзінкавая фіксацыя, усе астатнія назвы тым ці іншым чынам звязаныя з лексемай пясок. Можна дапусціць уплыў рэжа ’дзёран; дзірван’ (гл. рэж).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Блакірава́ць (БРС). Рус. блоки́ровать, укр. блокува́ти (апошняе, відавочна, з польск. blokować; суф. ‑ирув‑ати ва ўкр. мове няма). Запазычанне з ням. blockieren (а гэта, можа, з франц. bioquer). Фасмер, 1, 176; Шанскі, 1, Б, 142. Да гісторыі ням. слова гл. Клюге, 85.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

заво́з, -зу м., мн. нет

1. заво́з;

з. тава́раў — заво́з това́ров;

2. (то, что завозится в мельницу для помола) заво́з;

млын стаі́ць, бо няма́ ~зу — ме́льница стои́т, потому́ что нет заво́за

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

stracenie

straceni|e

н.

1. пакаранне смерцю; смяротная кара;

2. страта; згуба;

nie mam nic do ~a — мне няма чаго губляць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

сакрэ́т¹, -у, М -рэ́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што падлягае захаванню ўпотай, аб чым не гавораць усім. Не выдаць с. У мяне няма сакрэтаў ад бацькоў.

2. чаго. Тайны спосаб вырабу. С. вытворчасці. С. прыгатавання каньяку.

3. чаго. Скрытая прычына. С. поспеху.

4. Мудрагелістая канструкцыя ў якім-н. механізме. Замок з сакрэтам.

5. Дадатковы патайны пост, які размяшчаецца вартаўнічай аховай на найбольш небяспечных подступах праціўніка. Назначыць байцоў у с.

◊

Не рабіць сакрэту — не ўтойваць чаго-н., калі гэта не выклікаецца патрэбамі.

|| прым. сакрэ́тны, -ая, -ае (да 1 і 4 знач.). Вельмі сакрэтна (прысл.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

агле́дзець, -джу, -дзіш, -дзіць; агле́дзь; -джаны; зак., каго-што.

1. Акінуць позіркам, разгледзець з усіх бакоў, азнаёміцца з кім-, чым-н. А. новы дом.

2. Абследаваць, вызначыць стан каго-, чаго-н. шляхам праверкі яго работы (чалавека, машыны). А. хворага. А. машыну.

3. Прывесці ў парадак; падправіць, паднавіць. А. хату на зіму.

4. Заглянуць усюды, шукаючы каго-, чаго-н. Агледзеў вагон — няма дзеда.

5. Выпадкова ці знарок адшукаць, напаткаць прыхаванае. Назаўтра раніцай агледзеў ён скарб.

|| незак. агля́дваць, -аю, -аеш, -ае і агляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. агля́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)