Рух ’перамяшчэнне’, перан. ’грамадская дзейнасць, масавыя выступленні’, ’рост, развіццё’, ’перамяшчэнне, рухавасць’, ’шум’ (Сл. ПЗБ), ’перамяшчэнне, рухавасць’ (ТС), ’перамяшчэнне’, ’трывога’ (Нас.). Борысь (Борысь, 526) тлумачыць прасл. дыял. *ruxъ ’рух’ як назву дзеяння ад вытворнага прасл. *rusti ’рыць, капаць, пераварочваць (напрыклад, зямлю)’ < *rušiti ’надаваць рух, піхаць, штурхаць, пераварочваць, звальваць’ (гл. рушыцца, рушыць). Паводле Фасмера (3, 524), наадварот — дзеяслоў рус. ру́шить выводзіцца ад рух.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́паць ’тупаць, ісці (пра малых дзяцей)’ (мёрск., Нар. лекс.), ’ісці; хадзіць’ (брасл., Сл. ПЗБ), ’скакаць’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж топ ’пра топанне, няўдалыя скокі’ (мсцісл., Нар. лекс.), ’тупат’ (Нар. Гом.), топоні́ць ’тупацець’ (ТС), ст.-бел. топотъ ’тупат’ (1518 г., КГС). Укр. то́пати ’ісці’, то́пкати ’таптаць’, рус. то́пать ’тупаць’, то́пот ’тупат’, польск. дыял. topotać się ’дрыжаць (ад страху, трывогі)’, в.-луж. topotać ’тупаць’, чэш. ťopati ’крочыць’, славен. topotáti, topótniti ’тупаць’, серб.-харв. топо̀тати ’тс’, то̏пот ’тупат’, балг. то́пот ’тупат’, макед. топоти, тупоти ’тупаць, моцна стукаць’. З прасл. *top‑, якое звязана з *tep‑, гл. цепаць, а таксама прасл. *topotъ (гл. тупат). Лічаць гукаперайманнем і параўноўваюць з лат. tapa, tapu ’туп-туп’, tapât ’крочыць, топаць’, літ. tapuoti ’тс’, фін.-угор. tap ’біць, штурхаць’, тат., казах., кыпч. taptamak ’таптаць’, tap‑tap ’туп-туп’. (Фасмер, 4, 78; Махэк₂, 647; ЕСУМ, 5, 598; Сной₂, 773). Да семантыкі параўн. то́пкаць ’штурхаць, біць’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аддаду́рыць ’адставіць’ (Сцяц.), аддудурыць ’адтапырыць’ (Яўс.), аддыдурыць ’адставіць дудкаю (хвост)’ (Бяльк.), аддудырыць ’адставіць нязграбна, няўклюдна’ (Юрч. Сін.), аддудыраны ’адтапыраны’ (Янк. II), аттатурыць ’адтапырыць’ (там жа), аттатураны ’адтапыраны’ (там жа). Тлумачэнне Бялькевіча мае ясныя рысы народнай этымалогіі. Марфалагічна тут біпрэфіксальная форма дзеяслова з разавым дзеяннем (ад‑да‑дур‑ыць). Слова, магчыма, літоўскага паходжання: atadùrti ’адыходзіць’, sudùrdyti ’адставіць з першаснага палажэння’. Наконт літ. dùrti ’штурхаць’ гл. Фрэнкель, 113.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pchać
незак.
1. пхаць; штурхаць;
”pchać” — “ад сябе” (надпіс на дзвярах);
2. засоўваць;
3. пасылаць;
pchać nos w nie swoje sprawy — лезці не ў свае справы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Су́талака ’штурханіна, таўкатня’ (Нас.), ’мітусня, беганіна’ (Ласт., Цых.), су́талка ’тс’ (Юрч.), су́талач ’зброд, галота’ (Нас.), ’зборышча жулікаў, навалач’ (Цых.). Укр. дыял. су́толока ’таўкатня; несуладны рух’, рус. су́толка, су́толока ’тс’, су́толочь ’тс’. З су- і *tъlk‑, *tolk‑ ’штурхаць’ (параўн. талака); гл. Фасмер, 3, 811. Спецыяльна Борысь (Prefiks.), які ўзнаўляе прасл. *sǫtolka, *sǫtolčь як дэвербатывы ад *sъ‑telkti (гл. таўчы, таўчыся); першапачаткова адносілася да калектыўнай працы, гл. Мяркулава, Этимология–1974, 72 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Kúgel
f -, -n
1) шар
2) ку́ля; ядро́
die ~ stóßen — спарт. штурха́ць ядро́
◊ éine gróße ~ schíeben* — разм. правярну́ць вялі́кую спра́ву
die ~ kommt ins Róllen — рашу́чы мо́мант блі́зка; ≅ лёд крану́ўся
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ядро́ в разн. знач. ядро́, -ра́ ср.;
ядро́ оре́ха ядро́ арэ́ха;
ядро́ Земли́ ядро́ Зямлі́;
пу́шечное ядро́ гарма́тнае ядро́;
ядро́ семяпо́чки ядро́ семяза́вязі;
ядро́ а́тома ядро́ а́тама;
ядро́ пробле́мы, вопро́са ядро́ прабле́мы, пыта́ння;
ядро́ организа́ции ядро́ арганіза́цыі;
толка́ть ядро́ спорт. штурха́ць ядро́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
potrącać
незак.
1. кранаць; дакранацца; чапляць; штурхаць;
2. перан. кранацца; закранаць; згадваць;
3. адлічваць, вылічваць; утрымліваць;
potrącać z pensji jeden procent — вылічваць (утрымліваць) з зарплаты адзін працэнт
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
push
[pʊʃ]
1.
v.t.
1) пха́ць, папіха́ць
Push the door; don’t pull it — Папіхні́ дзьве́ры, не цягні́ да сябе́
2) націска́ць; шту́рхаць
to push each other — шту́рхаць адзі́н аднаго́
3) праціска́ць, прасо́ўваць, намага́цца
to push one’s claims — насто́йваць на сваі́х дамага́ньнях
to push one’s way — праціска́цца (праз нато́ўп); прабіва́ць, праклада́ць сабе́ даро́гу
4) пуска́ць карані́ (дрэ́ва)
5) informal прапі́хваць (тава́р, непатрэ́бныя рэ́чы)
2.
n.
1) штуршо́к -ка́ m.; на́ціск, напо́р -у m. (зза́ду)
2) намага́ньне n., напо́рыстасьць f.
•
- push around
- push away
- push forward
- push off
- push on
- push through
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
bump
[bʌmp]
1.
v.t.
удара́ць, штурха́ць
That truck bumped our car — Грузаві́к уда́рыў на́шае а́ўта
2.
v.i.
уда́рыцца, вы́цяцца
3.
n.
1) глухі́ ўда́р
2) апу́хласьць, пухлі́на ад уда́ру
3) гуз -а m.; калдо́біна (на даро́зе)
4) паве́траная я́ма
•
- bump into
- bump off
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)