zipać

zip|ać

незак. разм. дыхаць, хапаць паветра; хаўкаць;

ledwo ~ie — ледзь дыхае

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Прыла́паць ’прытупаць’ (ТС). Да лапа́ць ’тупаць’ (ТС), параўн. ла́паць1хапаць, махаць рукамі’, ’лавіць’ (гл.), якое працягвае прасл. *lapati. Дзеяслоў са значэннем ’хадзіць, тупаць’, відаць, утвораны ад гукапераймальнага лап!

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Капка́н, капка́ны ’паляўнічая пастка’, ’кайданы’ (Нас., ТСБМ, Сцяшк.) < рус. капкан, запазычанага з цюрк. kapkan, kapɣan ’пастка, пятля’ < цюрк. qap‑хапаць’ (Фасмер, 2, 186; Шанскі, 2 (К), 56; ЕСУМ, 2, 373).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лапа́ная ’карцёжная гульня, у якой мяняюць карты для складання пар, і калі адна карта можа быць няцотнай, лішняй, таго, хто застаецца з ёй, называюць свінкай’ (Нас.). Дзеепрыметнік ад лапацьхапаць’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

łapać

łapa|ć

незак.

1. лавіць, хапаць;

2. разм. хварэць;

dzieci co rok ~ją grypę — дзеці штогод падхопліваюць грып;

~ć oddech — хапаць паветра; хаўкаць;

~ć za slówka — чапляцца да слоў

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Лакчы́вы ’прагны да яды’ (шальч., Сл. паўн.-зах.), як і ўкр. лапчивий, лапшивий ’хцівы, прагны, пажадлівы’, запазычана з польск. łapczywy, łapciwy ’тс’ Ctapczyć ’хціва хапаць’ < выклічнік lap© lapsi (Слаўскі, 4, 471).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паха́плівы ’які крадзе хутчэй за іншых’ (Нас.). Да па‑ і хапа́ць ’хватаць’ (гл.). Параўн. пахапа́ць ’пакрасці’ (Нас.). Іншае ж значэнне ў паха́плівы ’лёгкі на пад’ём’, відаць, з ⁺падхоплівы ’які хутка падхопліваецца’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

cop

I [kɑ:p]

n., informal

паліцыя́нт -а, мент мянта́ m.

II [kɑ:p]

v.t., Sl.

1) кра́сьці

2) лаві́ць, хапа́ць; хапану́ць, ца́пнуць (арыштава́ць)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Манкі́раваць ’грэбаваць, нядбайна адносіцца да чаго-небудзь’ (ТСБМ), ’хлусіць, падманваць, фальшывіць’ (Нас.; іўеў., Сл. ПЗБ). З рус. манки́ровать ’адсутнічаць, ухіляцца’, якое з франц. manquer ’не хапаць’ < італ. mancare > лац. mancus ’пакалечаны’ (Фасмер, 2, 570).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пахі́сціць ’украсці’ (чач., Мат. Гом.). Запазычана з рус. (ц.-слав.) по‑хищать ’тс’, якое узыходзіць да прасл. xytatiхапаць, лавіць’, а бел. форма — да інтэнсіва (на ‑st‑) xystati (гл. Трубачоў, Эт. сл., 8, 159).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)