Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
П’я́ны ’які знаходзіцца ў стане ап’янення, нецвярозы’ (ТСБМ). Укр.пʼяни́й, рус.пьян, пья́ный, польск.pijany ’тс’, чэш.pijan ’п’яніца’, славац.pijan ’тс’, pijany ’п’яны’, в.-луж.pjany, н.-луж.pijany, палаб.pajoně, серб.-харв.пја̏н, пѝјан ’тс’, славен.pijàn ’п’яны; адурманены’, балг.пия́н ’п’яны’, макед.пијан ’тс’, ст.-слав.пиѩнъ ’тс’. Праслав.*pьjanъ(jь), *pijanъ(jь) ’п’яны; адурманены’, параўноўваюць са ст.-інд.pyāná‑ ’поўны, надуты’ (’напіты і наеты’), вытворнае ад прасл.*pijǫ, *piješь або *pьjǫ, *pьješь < і.-е.*pī‑, гл. піць (Фасмер, 3, 422; Зубаты, 2, 162; БЕР, 5, 285; Махэк₂, 452; Банькоўскі, 2, 576).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Забулды́га ’гуляка’. Рус.забулды́га ’тс’. Паводле версіі Гараева (113), метатэза з заблудыга. Але наяўнасць рус.дыял.булды́га, смал., уладз., маск., ніжнегар. ’гуляка, п’яніца’, сімб., калуж. ’грубіян, скандаліст’, уладз. ’дубіна’, калуж. ’высокае пустазелле’, ’маслак’, з якім, відаць, звязана забулдыга, робіць прапанову Гараева малаверагоднай (Фасмер, 2, 71). Булдыга ад булда, якое ў сваю чаргу ад була ’шышка, ком’ (Шанскі, 2, З, 11) ці ў выніку кантамінацыі булыга і балда (Краўчук, БЛ, 1975, 7, 66–67). Дабрадомаў (Этимология, 1967, 260) кантамінацыю булава і балда, з аднаго боку, і волдыга, забулдыга, з другога, бачыць у самым слове булдыга, што выклікае сумненні. Бел. слова, магчыма, запазычана з рус., але, улічваючы пашырэнне ў смал. гаворках, магчыма, агульнае з рус. утварэнне. Гл. булд-, булдава.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bum
[bʌm]1.
n., Sl.
1) абібо́к -а m., валацу́га, бадзя́га -і m. & f., гульта́й-я́m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
soak
[soʊk]1.
v.i.
1) мо́кнуць, прамака́ць
2) прасяка́ць, прапі́тваць
Water will soak through the earth — Вада́ прасяка́е ў зямлю́
2.
v.t.
1) намо́чваць; мачы́ць (бялі́зну)
2) уця́гваць, уця́гваць, убіра́ць
The sponge soaked up the water — Гу́бка ўвабра́ла ваду́
3) Sl. суро́ва пакара́ць, аддуба́сіць
4) Sl. вымо́тваць, выця́гваць (гро́шы)
3.
n.
1) мачэ́ньне, намо́чваньне n.
2) Sl.п’я́ніца -ы m.& f.
•
- soak up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жлоб1 ’жолаб’ (смаргон., Шатал.). З польск.żłób (р. скл. żłoba) ’тс’. Зафіксавана ўжо ў 1589 г. жлобъ (Булыка, Запазыч., 114). Параўн. з поўнагалоссем жолаб.
Жлоб2 ’скнара’ (хойн., Шатал.). Рус.наварас.жло́ба ’тс’, рус., укр. прастамоўе жлоб ’скнара, эгаіст, упарты, неразвіты, цёмны чалавек’, польск.żłób ’цёмны, неразвіты, дурны чалавек’. Параўн. ідыш [žlob] ’правінцыял, дзеравеншчына, грубы, неадукаваны чалавек’, дзе слова, аднак, не этымалагізуецца надзейна. Параўн. яшчэ шалапут (гл.) з магчымасцю экспрэсіўнага азванчэння зычных і польск. непоўнагалоснай формай. Аднак у польск. адпаведная глухая форма, здаецца, адсутнічае, а іначай цяжка тлумачыць бел. форму. Перанос у польск.żłób ’жолаб, яслі’ на ’вясковец’ і далейшае развіццё значэння семантычна неверагодныя. Магчымасць сувязі з żłopać ’піць жадна і гучна’ (параўн. жлокаць): ’той, хто прагна п’е, есць з чвяканнем’ > ’скнара, неадукаваны чалавек’ не выключана, але і не мае дакладнага семантычнага і фармальнага пацвярджэння, хаця і зафіксавана польск.варш.żłopak ’п’яніца’ (Вечаркевіч, Słownik; Тувім, Słownik). Слова амаль не фіксавалася ва ўсх.-слав. лексікаграфіі, хаця вядома ў прастамоўі дастаткова шырока.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́сла ’брага на выраб піва і квасу’, ’сок адціснутага вінаграду’ (ТСБМ), ’самаробная соска з жаванага з цукрам хлеба, загорнутага ў анучку’, ’папяроса-самакрутка’ (Кал.), ’соска з перажаванага хлеба’ (ганц., Сл. ПЗБ), ’лядзяш; засохлыя соплі’ (Нас.), ’лядзяк’, ’соска з хлебнага мякішу’, ’зблытаны лён’ (ТС), сусла́, сусо́лка ’соска з засалоджанага хлебнага мякішу’ (Варл.), су́сла (су́сло) ’чалавек, які жыве за чужы кошт; п’яніца, які п’е толькі чужую гарэлку’ (Мядзв.), ’брага’, ’вялы флегматычны чалавек’ (Растарг.), су́слачка ’камяк чаго-небудзь, сціснуты ў руцэ’ (Сл. ПЗБ), сюды ж су́сліць ’мазаць супонямі або нечым тлустым’ (там жа). Параўн. укр.су́сло ’брага’ (< рус., ЕСУМ, 5, 483), рус.су́сло ’тс’. Несумненна, звязана з ссаць, гл. Паводле Трубачова (Труды, 1, 669), з *sut‑slo (< *sъpǫ, *suti ’сыпаць, ліць’) як *čit‑slo, *vez‑slo, *maz‑slo. Гл. таксама Фасмер, 3, 810 (сумняваецца ў этымалогіі, якую прапанаваў яшчэ Жалтоў, ФЗ, 1876, 1, 51). Улічыўшы шырокае распаўсюджанне ў народнай мове, не можа разглядацца як запазычанне, да чаго схіляецца Фасмер (там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Го́ркі (род. Го́рак) г. Го́рки
го́ркі
1. го́рький;
г. смак — го́рький вкус;
2. го́рький, го́рестный;
~кае жыццё — го́рькая (го́рестная) жизнь;
○ ~кая соль — го́рькая соль;
◊ го́ра ~кае — го́ре го́рькое;
~кія слёзы — го́рькие слёзы;
~кае дзіця́ — ещё ребёнок;
г. п’я́ніца — го́рький пья́ница;
г. во́пыт — го́рький о́пыт;
~кая пілю́ля — го́рькая пилю́ля;
збіць на г. я́блык — изби́ть до полусме́рти;
абры́даў, як ~кая рэ́дзька — погов. надое́л, как го́рькая ре́дька
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жарло́1, жерло́ ’абжора’ (Нас.). Рус.дыял.свярдл., арханг.жорло́ ’абжора, п’яніца’, лайл. жерло́, жерело́ ’зяпа’. Ст.-рус.жьрло, жерло ’горла’. Назва чалавека — пераносная ад жерло́ ’горла, рот’, ’той, які мае «вялікі» рот’. Параўн. жарло́3. Параўн. жарля́ць ’жэрці’ (Нас.): дзеяслоў, утвораны ад жарло́. Параўн. польск.żarło ’ежа’. Прасл. зыходная форма для сучасных форм тыпу жарло́ была *žьrlo або *žьrdlo. Яна, відаць, суадносілася з *žьr‑ti (> жэрці), бо суфікс ‑lo звычайна далучаецца да дзеяслоўнай асновы і ўтварае nomina instrumenti (SP, 1, 103). Параўн. горла, жарало.
Жарло́2 ’джала (пчалы)’ (пін., бяроз., Шатал.). Рус. дыял. лаянк. жерло́, жерело́ ’рот’. Назва джала — перанос ад жерло́ ’горла’, ’рот’, засведчанага ў ст.-рус. Гл. жарло́1.
Жарло́3, жэрло ’крыніца’ (саліг., Нар. словатв., 108; Яшкін). Рус.жерло́смал. ’адтуліна ў печы’, пск., куйбыш., урал. ’частка рабалоўнай снасці’, урал. ’рот’, пск. ’пратока’, паўд.-зах. крыніца’, алан. ’топкае месца ў балоце’, укр.жерло ’адтуліна ў гармаце, печы, іншых прадметах’, дыял. ’крыніца’, в.-луж.žórło ’тс’, серб.-харв. далм. ждр́ло ’тс’. Гл. таксама іншаслав. паралелі ў артыкуле жарало́. Геаграфічнае значэнне — пераноснае ад першаснага ’рот, горла’.