працяглыя элементы арх. пластыкі, спалучэнне якіх складае профілі (разрэзы) карнізаў, капітэляў, базаў калон. Размяшчаюцца па гарызанталі, радзей па нахіленай крывой (у архівольтах арак, на нервюрах) ці ламанай (абрамленні парталаў, вокнаў) лініі. Узбагачаюць арх. дэкор, узмацняюць вобразна-маст. выразнасць будынка. Падзяляюцца на прамалінейныя (палічка) і крывалінейныя (вал, гусёк, абцасік і інш.). Найб. пашыраны ў ордэрнай архітэктуры (гл.Ордэр). Узніклі ў класічнай архітэктуры Стараж. Грэцыі, адкуль запазычаны дойлідствам Стараж. Рыма і Візантыі, пасля — Зах. Еўропы. У сучаснай архітэктуры абломам архітэктурным адпавядаюць профілі архітэктурныя.
Абломы архітэктурныя: 1 — палічка; 2 — вал; 3 — «ястрабіная дзюба»; 4 — кіматый (а — прамы, б — адваротны); 5 — абцасік (а — прамы, б — адваротны); 6 — выкружка; 7 — астрагал; 8 — скоцыя.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Правіле́ц ’роўнае, прамое дрэва’ (ТС). Дэрыват ад асновы правіл‑ (правіла, правільны) з суф. ‑ец. Параўн. і значэнне прыметніка правы ’роўны, прамы’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прэм ’сапраўды’ (Мат. Гом.). З прам(о) (гл. прамы) ’сапраўды, на самой справе’; параўн. рус.прям ’тс’; э ў корані ў выніку нерэгулярных фанетычных змяненняў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
про́вод про́вад, -ду м.;
прямо́й про́водпрамы́ про́вад;
телефо́нный про́вод тэлефо́нны про́вад;
телегра́фный про́вод тэлегра́фны про́вад;
возду́шный про́вод паве́траны про́вад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
артагана́льны
(ад гр. orthogonios = прамавугольны)
мат. які мае прамы вугал ці прамыя вуглы (напр. а-ая праекцыя).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арты́т
(ад гр. orthos = прамы)
мінерал класа сілікатаў бурага колеру, радыеактыўны; з’яўляецца сыравінай для атрымання рэдказямельных элементаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
аўтра́йт
(англ. outright = прамы, поўны)
простая тэрміновая валютная здзелка, якая прадугледжвае плацяжы па форвардным курсе ў строга вызначаны тэрмін.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
літара́льны
(польск. literalny, ад лац. litteralis)
1) дакладны, даслоўны (напр. л. пераклад);
2) прамы, не пераносны (напр. л. сэнс).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Напро́ст1 ’напрасткі, напрамую’ (ТС). Да просты ’прамы’.
Напрост2: жаць напрост (на прост) ’не звязваючы ў снапы’ (Янк. 1, ТС), ’жаць, рассцілаючы жмені’ (калінк., З нар. сл.). У народных уяўленнях звязваецца з просты ’прамы, просты, нескладаны (спосаб уборкі)’; хутчэй да прасціла́ць ’рассцілаць, раскладваць’, гл. просцілка ’посцілка’ і пад., ці да прасціра́ць, прасце́рці ’тс’ (прасл.*(pro‑)sterti, *(pro‑)stьrǫ), тады зыходная форма была б *na prostьlъ ці *na prostrъ, змененая пад уплывам *prostъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Прасцяком, просцяко́м ’напрасткі’ (ТС). Укр.простяко́м ’тс’. Тв. скл. ад *прасцяк < просты ’прамы (пра дарогу)’. Параўн. рус.дыял.про́сто і про́стец ’прамая дарога, напрасткі’. Гл. яшчэ прастава́ць.
